سناریوهای موجود برای مسیر تسهیلات 25 میلیونی

از روزی که دولت در بسته خود برای خروج از رکود، اعلام کرد که علاوه بر یارانه و وام مستقیمی که به دو خودروساز بزرگ کشور پرداخت می‌نماید، تسهیلات ۲۵ میلیونی نیز برای رونق بخشی به بازار خرید خودروهای نو درنظر گرفته است، تا امروز هنوز سازوکار و جزئیاتی از این تصمیم کلان اعلام نشده و معلوم نیست که تحقق این وعده به چه نحوی خواهد بود.
چند ساعت پس از اولین خبر اعلام شده توسط رئیس بانک مرکزی، اولین اصلاحیه مبنی بر این موضوع که وام به خریداران پرداخت نمی‌شود و در واقع به خود خودروسازان پرداخت خواهد شد، منتشر گردید. کارشناسان اقتصادی نیز نگرانی خود از تأثیرات سوء این تصمیم را تاکنون بارها اعلام کرده‌اند. ترس از اینکه متقاضیان نیازمند تسهیلات کم‌بهره، ناچار به خرید خودرو شده و آن را با قیمت پایین‌تری در بازار به فروش برسانند و کشور تبدیل به انبار خودروهای صفر کیلومتر غیر قابل استفاده شود و بدین گونه سرمایه ملی برباد رود و همچنین ترس از افزایش تزریق نقدینگی و تأثیرات آن روی تورم به یک طرف و حمایت قابل نقد دولت از خودروسازانی که بیشتر نیاز به نهیب دارند تا تشویق از یک سو نشان می‌دهد که این تصمیم چندان مدبرانه و در زمان صحیح نبوده است.

اکنون با مشاهده عدم برنامه در مسیر اعطای این تسهیلات، کارشناسان و خبرنگاران از سناریوهای مختلفی در خصوص نحوه ارائه تسهیلات صحبت می‌کنند. طولانی شدن اعلام سازوکار نهایی موجب معلق ماندن بازار خودرو و افزایش چالش‌هایی در این بخش شده است، به‌طوری‌که خودروسازان اعلام زودهنگام این خبر بدون تعیین دستورالعملی مشخص را آسیب دیگری به صنعت خودرو می‌دانند؛ زیرا برنامه‌ریزی بدون بسترسازی درخصوص ارائه تسهیلات در شرایط فعلی موجب متوقف شدن فروش اندک شرکت‌های خودروساز شده است. انتظار تغییر شرایط با ارائه این تسهیلات موجب شد مشتریانی که قصد خرید خودرو داشتند از تصمیم خود صرف‌نظر کنند. به این ترتیب، بار دیگر خریدوفروش خودروی صفر در رکود انتظاری فرو رفت.

تسهیلات برای خروج خودروهای فرسوده؟
در روزهای اخیر شنیده‌ها حکایت از تغییر سناریوی ارائه تسهیلات به مشتریان دارد؛ بنابراین همان‌گونه که دولت پس از اعلام خبر تسهیلات ۲۵ میلیونی، سناریوهایی همچون ارائه تسهیلات در قالب عقد دین یا اخذ وام ۲۵ میلیونی از بانک‌ها را مطرح کرد حالا نیز درخصوص سازوکار آن دو سناریو را مطرح می‌کند؛ به‌طوری‌که ازیک‌طرف گفته می‌شود مسئولان بانک مرکزی تصمیم دارند با ایجاد اصلاحات در بسته خروج از رکود صنعت خودرو این تسهیلات را تنها به مالکان خودروهای فرسوده و نوسازی ناوگان درون‌شهری اختصاص دهند. از سوی دیگر در سناریو دوم این‌گونه پیشنهاد شده که تسهیلات ۲۵ میلیون تومانی تنها به خودروهایی تخصیص می‌یابد داخلی‌سازی ۴۰ درصد داشته باشند. این مورد دوم می تواند به نوعی دست خودروسازان بخش خصوصی را از چنین تسهیلاتی کوتاه نموده و تنها موهبت آن را به جیب دو خودروساز اصلی سرایزیر کند. هرچند برخی از کارشناسان تغییر در سازوکار تسهیلات خودرویی آن‌هم در زمانی که به ارائه تسهیلات یاد شده نزدیک می‌شویم را ناشی از بی‌برنامگی دولت می‌دانند، اما آن‌گونه که به‌نظر می‌رسد تغییر در تصمیمات اتخاذ شده قبلی درواقع پاسخ دولت به نگرانی‌های کارشناسان و خودروسازان مبنی‌بر این موضوع بوده است که کانال تحریک تقاضا از این طریق به‌صورت هدفمند صورت نخواهد گرفت.

تغییر مسیر در کانال تقاضا
دو سناریوی تازه دولت برای ارائه تسهیلات ۲۵ میلیون تومانی، هرچند با یکدیگر تفاوت‌های جدی دارند، اما در یک موضوع مشترک هستند و آن تغییر مسیر در کانال تقاضا به سمت بخش‌های هدفمند است. براین اساس هدف اساسی دولت و خودروسازان که خالی شدن انبارهای انباشته از خودرو است، محقق می‌شود. به این ترتیب در سناریو اول سیاست دولت تحریک تقاضا در بازار آن‌هم از طریق ارائه تسهیلات به مالکان خودروهای فرسوده و نوسازی ناوگان حمل‌ونقل درون‌شهری است، سناریویی که در بسیاری از کشورها با موفقیت سپری شده و در اصل دولت‌ها از این مسیر هم بخش تقاضا در بازار را تحریک کردند و هم خودروهای فرسوده را که آلایندگی بالا دارند و از مصرف سوخت زیادی نیز برخوردارند را از سیستم حمل‌ونقل خود خارج کردند. با نگاه مثبت به این سناریو اما برخی از کارشناسان این تغییر موضع دولت را ناشی از بی‌برنامگی می‌دانند و معتقدند که این موضوع موجب بروز بحرانی دیگر در بازار خودرو می‌شود. زیرا هدف دولت از افزایش تسهیلات ۲۵ میلیون تومانی نشانه گرفتن تقاضای موجود در بازار به‌منظور از بین بردن رکود بود، اما با تغییر در کانال تحریک تقاضا، مشتریان بار دیگر بازار خودرو را تحریم خواهند کرد. سعیدلیلاز کارشناس اقتصادی با بیان اینکه تصمیمات جدید دولت خلف وعده است، می‌گوید: به دلیل بی‌برنامگی در انتشار خبر ارائه تسهیلات، برخی از مشتریان خرید خود را متوقف کردند و منتظر روش اجرای تسهیلات بودند که این موضوع در دو هفته اخیر موجب ضربه‌پذیری بیشتر خودروسازان شد.

هدف اساسی دولت و خودروسازان از ارائه تسهیلات، خالی شدن انبارهای انباشته از خودرو است

با این وجود، برخی دیگر از کارشناسان معتقدند که این سیاست دولت نه تنها مثبت است بلکه پیامدهای جنبی دیگری نیز دارد که به نفع کشور است. به عقیده این کارشناسان آن‌گونه که به‌نظر می‌رسد تغییر کانال تقاضا به سمت نوسازی ناوگان درون‌شهری براساس فرضیه تحریک هدفمند بازار خودرو صورت گرفته است؛ زیرا این موضوع می‌تواند برنامه اسقاط ۴۵۰ هزار دستگاهی خودروی فرسوده سواری موجود در کشور را محقق کند و از سوی دیگر به کاهش مصرف سوخت در کشور نیز کمک جدی کند. بر این اساس در نظر گرفتن اولویت برای ارائه این تسهیلات حرکت هوشمندانه‌ای است که می‌تواند توان خرید اقشار ضعیف جامعه که قدرت لازم برای خرید خودرو را ندارند، افزایش دهد و از سوی دیگر مشکل نقدینگی شرکت‌های خودروساز را نیز برطرف کند. در این زمینه یکی از مدیران ارشد خودروسازی کشور این سیاست دولت را مثبت خوانده و آن را کانالیزه کردن هدفمند تحریک تقاضا در کشور می‌داند. وی با اشاره به اینکه در سیاست قبلی به‌درستی مشخص نبود که چه کسانی قرار است از این تسهیلات بهره ببرند، می‌گوید: بر اساس این سناریو به خوبی می‌توان مشخص کرد که چه تعداد خودروی فرسوده که منجر به آلایندگی هوا می‌شوند قرار است از رده خارج و به‌جای آنها خودروهای نو!!! با سوخت یورو ۴ به خیابان‌های کشور وارد شوند. وی تغییر سیاست دولت در این زمینه را خلف وعده نمی‌داند و می‌گوید: جلوی ضرر را هر زمان بگیرید، منفعت است. سیاست قبلی برای ارائه تسهیلات ۲۵ میلیون تومانی بدون در نظر گرفتن یک بخش خاص، معقول و منطقی نبود؛ بنابراین مسئولان در بهترین زمان ممکن این قضیه را مدیریت کردند.

تحریک چندکاناله تقاضا
سناریو دوم دولت برای بهبود وضعیت صنعت خودرو تفاوت چندانی با سناریو اول به‌منظور خروج از رکود و رونق اقتصادی ندارد. بنا بر شنیده‌ها در روش دوم، دولت قصد دارد تسهیلات ۲۵ میلیون تومانی معادل ۸۰ درصد قیمت خودروی مورد نظر را به مشتریان با نرخ سود ۱۶ درصد ارائه دهد. اما در این میان یک محدودیت وجود دارد، اینکه تسهیلات ۲۵ میلیون تومانی تنها به خودروهایی اختصاص می‌یابد که ۴۰ درصد ساخت داخل شده باشد. بر این اساس مشتریان می‌توانند آن دسته از محصولات شرکت‌های خودروساز را بخرند که عمق ساخت داخل آنها مطابق با شروط وزارت صنعت است. به‌عبارت دیگر، مسئولان در این سناریو تنها خودروهای تولیدی شرکت‌های ایران‌خودرو و سایپا را نشانه رفته‌اند تا با حل مشکل کنونی این خودروسازان، قدرت آنها در برابر سایر رقبای داخلی را نیز افزایش دهند. در این بین ساسان قربانی، سخنگوی شورای سیاست‌گذاری خودرو نیز با بیان اینکه سناریو ارائه تسهیلات ۲۵ میلیون تومانی به خودروهای با میزان ساخت داخل بالای ۴۰ درصد بهترین برنامه‌ای است که دولت می‌تواند مدنظر قرار دهد عنوان می‌کند که ایجاد محدودیت در ارائه تسهیلات موجب تحریک تقاضا در بازار خودرو نخواهد شد، وی می‌گوید: در سناریو موجود یعنی خرید خودروهای با عمق ساخت داخل، تسهیلات ۲۵ میلیون تومانی خودرو به تمامی اقشار تعلق می‌گیرد؛ بنابراین موجب تحریک تقاضا در بازار خودرو می‌شود. وی تأکید دارد: این سناریو معقول‌ترین سناریویی است که دولت می‌تواند پیگیری کند؛ زیرا محدوده خاصی ندارد و درعین‌حال خودروهای فرسوده را نیز شامل می‌شود. قربانی می‌گوید: جای تأسف دارد که اعلام زودهنگام ارائه تسهیلات ۲۵ میلیون تومانی بدون برنامه‌ریزی باعث رکود بیشتر خرید و فروش خودروسازان شده است، این در حالی است که تصمیم دولت دراین‌باره تاکنون مشخص نشده است و همچنان درگیر سناریوهای مختلفی هستند که شرایط بازار را وخیم‌تر می‌کند. سعید لیلاز نیز معتقد است تحریک تقاضا تنها با خروج خودروهای فرسوده معقول نیست، زیرا مشکل کنونی خودروسازان فقط انبارهای انباشته از خودرو نیست؛ بلکه تقاضا برای ادامه تولید است.

تسهیلات در خدمت یا خیانت؟
حال باید از خود بپرسید که جهت‌گیری این تصمیمات برای خدمت به مردم و انبوه مشتریان دل‌آزرده است یا برای تأمین منافع تنها دو شرکت؟ چرا کوچک‌ترین وقعی به خواسته مشتریان که باعث روگردانی آنها از بازار خودرو و رکود در این بخش شده، یعنی کیفیت پایین و قیمت بالای محصولات نهاده نشده است؟ شاید تنها آیندگان، درباره تصمیمات امروز، قضاوتی بی‌طرفانه و منصفانه داشته باشند.

منبع: روزنامه دنیای اقتصاد