آندره سیتروئن: «هنری فورد» اروپا

یکی از بزرگترین پیشرفت‌های صنعت خودروسازی در ۲۰۰ سال گذشته، ظهور خط تولید و مونتاژ بوده است. بدون پیشرفت‌های انجام‌گرفته در این زمینه، سبک زندگی کنونی و بسیاری از امکانات آن، امکان وجود نداشت. فرآیند تولید محصولات کارخانه‌ها از یک سری قطعات استاندارد، باعث شد تا قیمت تمام شده کالا‌ها و از جمله اتومبیل به شدت کاهش یابد. البته طبیعی است که چیزی که به صورت دستی و اختصاصی تولید شود، کیفیت بهتری خواهد داشت. ولی درنظر بگیرید که اتومبیل‌ها، تا امروز، همگی به این شکل تولید می‌شدند. در نتیجه، قیمت هر کدام از آن‌ها در بازار حدود یک میلیون دلار بود و من و شما یا باید پیاده‌روی را انتخاب می‌کردیم و یا به فکر خرید «اسب» می‌افتادیم.

در ایالات متحده امریکا، نام «هنری فورد» با رشد تولید انبوه خودرو در اوایل قرن بیستم میلادی گره خورده است. در فرانسه نیز، از «آندره سیتروئن» با همین عنوان یاد می‌شود. این کارآفرین و مخترع اروپایی در سال ۱۸۷۸ میلادی در پاریس متولد شد. وی تحصیلاتش را در زمینه مهندسی گذراند و در نخستین سال‌های قرن بیستم یک شرکت تولید دنده، راه‌اندازی کرد.

در طول جنگ‌جهانی اول، سیتروئن، یک کارخانه تولید مهمات فرانسوی را اداره می‌کرد. درگیری با آلمان، بسیاری از زیرساخت‌های کشور فرانسه را تحت‌فشار قرار داد. سیتروئن برای مقابله با مشکلات موجود، شرکت خود را به شکل و فرمت یک خط مونتاژ، تغییر داد. درگیری، درنهایت به نفع فرانسه تمام شد و چند سال بعد، آلمان‌ها می‌بایست هزینه‌ها را به فرانسه برمی‌گرداندند.

بعد از جنگ، سیتروئن، به‌شدت شیفته روش کار خودروساز امریکایی، هنری فورد شد و بر این اساس تصمیم گرفت تا  وسایل نقلیه‌ای تولید کند که آن‌قدر ارزان باشند که یک شخص عادی نیز بتواند یکی از آن‌ها داشته باشد. در این مرحله از عمر صنعت خودرو در اروپا، اتومبیل‌ها، کالاهای لوکسی بودند که تنها ثروتمندان جامعه می‌توانستند سوار شوند. سیتروئن کارخانه تولید اسلحه خودر را تبدیل به یک خط تولید اتومبیل، با مدلی مشابه آن‌چه که در «فورد» استفاد شده بود، کرد.

خودروی سیتروئن تیپ A، نتیجه‌ی چنین تغییری بود؛ مدلی که شباهت زیادی با مدل T همتای امریکایی‌اش داشت و در سال ۱۹۱۹ عرضه شد. یک موتور ۱۳۲۷ سی‌سی  با چهار سیلندر در آن به کار رفته بود که برای خنک‌کردن خود از آب استفاده می‌کرد. این موتور، ۱۸ اسب‌بخار قدرت داشت و می‌توانست خودرو را به سرعت نهایی ۶۵ کیلومتر بر ساعت برساند. این مدل اولیه، محدودیت‌های خود را داشت؛ ترمز‌ها با دست کنترل می‌شدند و محدود به چرخ‌های عقب بودند. با این‌حال، هنوز شکل و قیافه یک اتومبیل را داشت؛ با تایرها، یک موتور احتراق داخلی و تمام آزادی عملی که در حرکت اتومبیل‌ها وجود دارد. این خودرو در فرانسه، در سال ۱۹۲۰ با قیمت ۷۹۵۰ فرانک یا حدود ۱۶۰۰ دلار، به فروش می‌رسید.

سیتروئن در رقابت با فورد، کارهای مختلفی برای به دست گرفتن بازار انجام داد. وی خریداران بالقوه اجازه می‌داد که یک دور به صورت آزمایشی، پشت فرمان اتومبیل قرار بگیرند؛ چیزی که در آن زمان، بسیار تعجب‌برانگیز بود. همچنین، سیتروئن خلبانانی را استخدام می‌کرد تا در آسمان، نام شرکتش را بنویسند و اتومبیل‌های تولیدی را با خود به مسافرت و از جمله افریقا، می‌برد.

معرفی مدل ترکشن آوانت (Traction Avant) در سال ۱۹۳۴، نقطه عطفی در تولید وسایل نقلیه در شرکت سیتروئن بود. این مدل، اولین خودروی سواری تولید انبوهی بود که بدنه‌ای از فولاد داشت و موتور و کنترل حرکت آن، در جلو قرار گرفته بود. مدل جدید سیتروئن، موفقیتی فوق‌العاده کسب کرد و در طول ۲۳ سال تولید خود، توانست بیش از ۷۵۰ هزار دستگاه بفروشد. ترکشن آوانت در طراحی‌های مختلفی از جمله کوپه، هاچ‌بک و کانورتیبل عرضه شد و همچنین، مشتریان می‌توانست از دو نوع موتور I4 و I6 با گنجایش موتوری تا ۲/۹ لیتر، انتخاب خود را داشته باشند.

آندره سیتروئن برخلاف هوش سرشارش، در زمینه مدیریت مالی، مهارت چندانی نداشت. این موضوع و به علاوه، علاقه مفرط وی به شرط‌بندی، باعث می‌شد تا سیتروئن به وضعیت سخت اقتصادی و بدهی‌های مالی زیاد، دچار شود. بنابراین، شرکت اولیه سیتروئن بر اثر بحران مالی، در سال ۱۹۳۵ به کمپانی تایر میشلن واگذار شد. سیتروئن در جولای همان سال فوت کرد. با این حال، شرکتی که سیتروئن تأسیس کرده بود، باقی ماند و پس از فراز و نشیب‌های زیاد و واگذاری کوتاه‌مدت بخشی از سهام خود به فیات، سرانجام در دهه ۷۰ میلادی با پژو ادغام شد. مدل ژیان که در ایران، یکی از چهره‌های شناخته شده است! نیز از محصولات این شرکت در سال‌های دهه ۷۰ میلادی است. امروزه، شراکت تجاری پژو-سیتروئن، یکی از بزرگترین خودروسازی‌های اروپا را ایجاد کرده است.