آشنایی با موتور M30 کمپانی BMW

حیات ۲۵ سالهٔ این موتور در ۱۹۶۸ آغاز شد. زمانی که ب‌ام‌و از موفقیت مدل‌های جدیدش رضایت داشت، در آن زمان اقتصاد آلمان بشدت در حال پیشرفت بود و در کمپانی ب‌ام‌و این نیاز احساس شد که وقت آن رسیده تا به رده‌های بالاتر بازار نیز راه پیدا کنند؛ اما طراحی یک موتور جدید هزینهٔ زیادی را روی دست کمپانی می‌گذاشت، سرانجام تصمیم بر این شد که از موتور فوق‌العادهٔ M10 به عنوان سکوی پرتاب استفاده شود، بنابراین تیم طراحی موتور از طراحی و تکنولوژی M10 تا جای ممکن بهره بردند. در حقیقت از بسیاری از منظرها M30 یک M10 است که دو سیلندر به آن افزوده شده است. در همان سال نسخه‌های ۲.۵ و ۲.۸ لیتری این موتور در اتاق E3 و برای کوپهٔ E9 نسخهٔ ۲.۸ لیتری عرضه شد. مدل‌های اولیه کاربراتوری بودند و البته در خلال بحران نفتی ۱۹۷۴ اتاق E9 هم با موتور ۲.۵ لیتری قابل سفارش بود.

در سال ۱۹۷۱ حجم M30 به ۳ لیتر رسید و کد ۳.0CS آن با سیستم انژکتوری جترونیک شرکت بوش تجهیز شد. اتاق E12 که نخستین نسل سری پنج است هم در سال ۱۹۷۴ معرفی شد و M30 با هر دو حجم ۲.۵ و ۲.۸ لیتر روی این اتاق قابل سفارش بود. در کد 528i سوخت‌رسانی انژکتوری هم موجود بود. دو سال بعد و در سال ۱۹۷۶ که نخستین نسل سری ۶ با کد E24 عرضه شد موتور M30 تنها موتور قابل سفارش روی آن بود که در دو نوع کاربراتوری ۳ لیتری و انژکتوری ۳.۳ لیتری وجود داشت. تمامی مدل‌های M30 روی ب‌ام‌و سری هفت با کد اتاق E23 در مدت تولید ده‌سالهٔ این اتاق قابل سفارش بودند. لازم به ذکر است که ب‌ام‌و 732i با بدنهٔ E23 نخستین محصول ب‌ام‌و بود که از یک میکرو پردازنده یا به قول امروزی‌ها ECU برای مدیریت زمان جرقه‌زنی استفاده می‌کرد.

محبوب‌ترین نسخهٔ M30 نسخهٔ ۳.۴ لیتری آن بود که در سال ۱۹۷۹ روی اتاق‌های E12 535i, 635i و 735i عرضه شد و از سیستم سوخت‌رسانی انژکتوری جترونیک استفاده می‌کرد. این موتور پایه و اساسی شد برای طراحی موتور ۲۴ سوپاپ M88. سرانجام در سال ۱۹۹۳ موتور M30 با موتور M60 جایگزین شد.
نسخه‌ای کمتر شناخته شده از موتور M30 نیز وجود داشت که تنها در برخی بازارهای محدودی عرضه شده بود. این موتور که با کد M102 توربو شناخته می‌شود ابتدا ۳.۳ لیتر حجم داشت که در نسخه‌های نهایی به ۳.۴ لیتر افزایش پیدا کرد. این موتور در اتاق E23 کد 745i استفاده شد و همان‌طور که از نامش مشخص است قدرتی را که از یک موتور ۴.۵ لیتری انتظار می‌رود را تولید می‌کند.

طراحی
موتور M30 موتور M10 اشتراکات بسیاری دارد. تایپیت های آن به صورتی دستی تنظیم می‌شوند. از زنجیر تایم استفاده می‌کند و دارای دو سوپاپ در هر سیلندر و یک میل‌سوپاپ در بالا است. بلوک این موتور آهنی است و در ساخت سرسیلندر آن از آلومینیوم استفاده شده است. میل‌لنگ تنومند آن با روش فورج‌کاری (آهنگری) تولید شده است و توسط هفت عدد به رینگ پشتیبانی می‌شود که تضمین‌کنندهٔ عملکرد نرم موتور خواهد بود؛ مانند بسیاری از موتورهای ب‌ام‌و این موتور نیز دارای زاویه‌ای ۳۰ درجه‌ای به سمت مجرای اگزوز است که دلیل این طراحی کاهش ارتفاع موتور است.

نسخه‌های اولیهٔ M30 دارای کاربراتور Solex Zenith بودند اما بعدها به انژکتور مجهز شدند. در کدهای ۳۰.Si و ۳.0CSi از سیستم انژکتوری دی جترونیک بوش با ریل مشترک استفاده شده بود که در زمان خود سیستم پیشرفته‌ای به‌حساب می‌آمد. در دههٔ نود فولکس‌واگن، پورشه و آئودی از سیستم‌های انژکتوری جترونیک نوع K استفاده می‌کردند اما ب‌ام‌و از نوع L استفاده می‌کرد که بسیار پیشرفته‌تر بود. معمولاً درزمینهٔ استفاده از تکنولوژی انژکتوری ب‌ام‌و یک نسل از دیگران جلوتر بوده و در این زمینه پیشتاز محسوب می‌شده است. [توضیح مترجم: بابت اینکه در خصوص انژکتورهای جترونیک توضیح اضافه نمی‌دهم پوزش می‌خواهم. این سیستم‌ها به حدی جای برای توضیح و بحث دارند که خود مقالاتی جداگانه می‌طلبد. برای اینکه از بحث اصلی این سلسله مقالات یعنی آشنایی با موتورها دور نشویم در خصوص تکنولوژی‌های سوخت‌رسانی خیلی وارد جزئیات نمی‌شوم. انشاالله در آینده به این سیستم‌های سوخت‌رسانی نیز خواهیم پرداخت.]

موتور M30 به انژکتور استارت سرد نیز مجهز است و اگر موتور به‌راحتی روشن نشود این سیستم اولین قسمتی است که باید چک شود. مدل توربوی M102 با ضریب تراکم ۷ به یک و فشار بوست توربوی 9psi است که توانایی تولید ۲۵۲ اسب بخار را داشت. این موتور همان‌طور که اشاره شد یک افزایش حجم ۱۰۰ سی‌سی را تجربه کرد و هم‌زمان با افزایش حجم بوست توربوی آن نیز کاهش یافت اما به دلیل اصلاحاتی که در آن انجام شد راندمان بهتری داشت. این مدل به اینترکولر نیز مجهز است که دمای هوای ورودی را در حدود ۴۰ درجهٔ سانتی‌گراد حفظ می‌کند. کمپانی آلپینا نیز در سال ۱۹۸۹ مدل توربوی M30 را برای خودروی E34 B10 تولید کرد که این خودرو حداکثر سرعتی برابر با ۱۸۸ مایل بر ساعت داشت.

مشکلات و سرویس‌ها
سوپاپ‌های موتور M30 باید در هر ۲۵ هزار مایل تنظیم شوند. این موتور در صورت تعویض دیرهنگام روغن و یا بروز اشکال در مجراهای روغن‌کاری به سرعت میل‌سوپاپ خود را از بین خواهد برد. همچنین پیشنهاد می‌شود هر ده سال یک‌بار لوله‌های فشار بالای انتقال سوخت را تعویض کنید. این لوله‌ها که فشار داخلی آن‌ها ۳ بار است در طی عمر خود تحت لرزش و دمای بالا قرار دارند بنابراین ممکن است ترک‌هایی در داخل آن‌ها ایجاد شود. در مدل‌های قبل از سال ۱۹۸۸ هم در صورت استنشاق بوی بنزین باد مسیر انتقال سوخت به انژکتورهای استارت سرد را بازدید کنید؛ انجام این مهم می‌تواند در پیشگیری از آتش‌سوزی موتور مؤثر باشد. در مدل‌های قبل از ۱۹۸۰ مجراهای آب بزرگ‌تر هستند که همین طراحی احتمال ترک خوردن بلوکه را افزایش می‌دهد پس باید مراقب بود تا موتور بیش‌ازاندازه داغ نشود.

در صورت رعایت نکات نگه‌داری و استفادهٔ صحیح موتور M30 عمری حدود ۳۰۰ هزار مایل خواهد داشت و تا این مسافت شاید به تعمیرات اساسی نیاز پیدا نکند، حتی خودروهایی دیده شده‌اند که موتور M30 آن‌ها تا دو برابر این مسافت دوام آورده‌اند. بد نیست به این نکته هم اشاره کنیم که موتور M30 در لیست برترین موتورهای قرن بیستم قرار دارد.