طراحی اولین پلت فرم مستقل ایرانی

دانشگاه علم و صنعت با مشارکت و مشاوره متخصصان خارجی قصد دارد اولین پلات فرم کاملا ایرانی را بصورت مستقل از شرکتهای خودروساز ایرانی طراحی نماید. دولت نیز که از شرکتهای خودروسازی داخلی قطع امید کرده بودجه ۵۰ میلیاردی این پروژه را در اختیار این دانشگاه قرار می دهد.
به گفته، محمدحسن شجاعی فرد رییس دانشکده خودرو دانشگاه علم و صنعت، پلت فرمی که قرار است به واسطه این دانشکده و با مشاوره متخصصان خارجی ساخته شود با حمایت های مالی دولت و همچنین شرکتی خصوصی سرانجام پیدا خواهد کرد. ظاهرا شرکت های خودروساز در این پروژه هیچ دخالتی ندارند.در این زمینه با محمد حسن شجاعی فرد رییس دانشکده خودرو دانشگاه علم و صنعت و مدیر پروژه ساخت پلت فرم ملی به گفت و گو نشستیم.

صنعت خودروی ایران حدود ۴۵ سال است که به صورت جدی فعالیت خود را آغاز کرده و می توان گفت طی این مدت توانایی های زیادی را کسب کرده است. در حال حاضر در کنار این توانایی ها، امکانات گسترده و خوبی هم وجود دارد که به هرحال می تواند ما را در سطح دنیا در ردیف سیزدهم از نظر کمیت تولید قرار بدهد. بنابراین اگر بخواهیم به خود صنعت نگاه کنیم می بینیم که توانایی و پتانسیل خوبی وجود دارد. اما اگر بخواهیم از نظر بازدهی نگاه کنیم می بینیم که با این ظرفیت و با این سابقه ما باید هم اکنون در سطح صادرکنندگان رده ۴ یا ۵ دنیا باشیم که متاسفانه از نظر صادرات ما هیچ رده ای نداریم، به این خاطر که خودروی ما کیفیت ندارد. به نظر من ما بعد از ۴۵ سال یک عقب گرد جدی داشته ایم. یعنی از مونتاژ شروع کردیم و به مونتاژ رسیده ایم. این کل ماجرای صنعت خودروی ما است.

با تعریفی که شما ارائه کردید، می توان این طور استنباط کرد که  آینده روشنی در انتظار صنعت خودروی ما نیست، این در حالی است که داخلی سازی بیشتر خودروهای پرتیراژ کشور هم واقعیتی است که باید پذیرفت، در این مورد چه نظری دارید؟
نه، ما در تولید افتی نداریم. این هم یک واقعیت است که داخلی شدن خودرو واقعا اتفاق افتاده است. الان هم اگر تولید خودرو در حد مطلوب نیست به این خاطر است که مشتری ندارد. زیرا مشتری ما تنها در داخل ایران است و وقتی که بازار اشباع شود یا قیمت نامناسب باشد این محصولات هم خریداری ندارند. این الزاما به دلیل عدم کیفیت نیست. به این دلیل است که خودروساز ما صادرات ندارد و به بازار داخلی قناعت کرده، بازار داخلی هم سرمایه گذاری هایش متفاوت است. یعنی بازار اگر ببیند خودرو سود خوبی دارد به سراغ خودرو می رود و ۱۰۰ تا خودرو می خرد و کنار می گذارد اگر ببیند مسکن سود خوبی دارد به سراغ مسکن می رود، بنابراین علت کاهش تولید به دلیل کیفیت پایین یا وابستگی زیاد به خارج نیست. مشکل اصلی این است که ما هنوز بعد از ۴۵ سال خودروسازی، روی پلت فرم ۴۰ سال پیش خودرو می سازیم و این در شان خودروسازی ما نیست.

پس با این اوصاف تولید پلت فرم ملی توجیه پیدا می کند. اما با توجه به مشکلات کنونی، چطور می شود به این هدف دست پیدا کرد؟
متاسفانه بعد از ۴۵ سالی که کار کرده ایم هیچ وقت به دنبال طراحی یک خودرویی که برند ایرانی باشد نبوده ایم. یک وقتی هم که روی سمند کار کردیم، آمدیم روی پلت فرم پژو خودروی ملی ساختیم. پولی هم که برای سمند هزینه کردیم تقریبا ۵/۲ برابر طراحی از صفر تا صد یک خودرو در اروپا بود.

چرا؟
به خاطر عدم تجربه و امکانات علمی قیمت همه چیز ۲ یا ۳ برابر تمام شد.

یعنی در تولید خودروی ملی جدید بر روی پلت فرم کاملا ایرانی، تمام اینها که گفتید رعایت می شود؟
در پروژه ای که به دنبال آن هستیم یعنی تولید خودروی ملی، می خواهیم با طراحی و تولید پلت فرم ملی به صنعت خودرو سامان بدهیم. به گونه ای که پلت فرمی داشته باشیم که متعلق به خودمان باشد و ویژگی هایش به گونه ای باشد که اگر مشکلی پیش آمد،مثل تحریم بین المللی، تحت تاثیر شرکت های خارجی نباشیم. به هر صورت پلت فرم ملی پروژه ای است که ما شروع کرده ایم و فکر می کنم که از ضرورت های اصلی خودروسازی است و این نکته را نیز یادآوری کنم که این پروژه هیچ ربطی به صنعت خودروی فعلی ما ندارد. یعنی این از دل صنعت خودروسازی بیرون نیامده است. زیرا صنعت خودروی ما یک صنعت مریض است.

برای این بیمار، درمانی هم وجود دارد؟
بله. درمانش این است که یک پلت فرم ملی، توسط یک تیم دانشگاهی طراحی شود و بعد برسیم به جایی که بتوانیم از طریق یک تولیدکننده دیگر به تولید محصولی جدید بپردازیم. در حال حاضر یک تولید کننده جدید قرار است وارد بازار شود که الان در حال سرمایه گذاری برای تولید محصول جدید است.

کدام شرکت قرار است این سرمایه گذاری را انجام بدهد؟
شرکت پارسیان که یک شرکت خصوصی است و تا به حال فعالیت خودروسازی نداشته، اما قرار است کارش را اصولی آغاز کند.

پس تکلیف پلت فرم هایی که یکی از خودروسازان بزرگ کشور از تولیدش سخن گفته، چه می شود؟ بالاخره کدام یک از این پلت فرم ها ملی است؟ مال شما یا آن خودروساز؟
یک خودرو ملی باید به تمام معنا ملی باشد.

پس در این بین تعامل دانشگاه و صنعت چه می شود؟ خیلی از دست اندرکاران صنعت خودرو طراحی پلت فرم توسط دانشگاهیان را تعامل جدی این دو تعبیر می کردند…
دانشکده خودرویی که هم اکنون فعالیت دارد متعلق به صنعت است ولی مال صنعتی است که تفکر ارتباط با دانشگاه را داشته باشد. اما متاسفانه مدیران ما دولتی هستند و با دولت ها عوض می شوند. در رابطه با این سوال باید بگویم متاسفانه الان قطع رابطه کامل داریم با صنعت.

آقای دکتر برای تولید پلت فرم ملی که مد نظر شماست با کشور خاصی هم قرارداد همکاری بسته شده؟
ما برای تولید این پلت فرم با هیچ کشوری قرار داد نمی بندیم. زیرا این پلت فرم کاملا بر اساس طراحی ملی است. در واقع ما از متخصصان کشورهای دیگربه صورت مشاوره کمک می گیریم و اینها باید به ایران بیایند، ما جایی نمی رویم. ما با افراد قرار داد می بندیم نه با شرکت ها.

الان با کدام افراد و از کدام کشورها قرارداد بسته شده و تخصص این افراد چیست؟
اینها از متخصصان خوب شرکت های اروپایی در زمینه طراحی پلت فرم هستند. ما با اینها مذاکراتی را انجام می دهیم تا این مسیر را هرچه سریع تر طی کنیم.

یعنی ما قبلا چنین ارتباطی با متخصصان مطرح دنیا نداشته ایم؟
متاسفانه خیر. اگر زمانی که سمند طراحی می شد سازندگان آن با دانشگاه ها ارتباط برقرار می کردند و از طریق دانشگاه هم به کشورهای دیگر وصل می شدیم الان در کنار سمند ۵ خودرو با برند ایرانی و با کیفیت قابل صادرات داشتیم. الان هم ما نمی خواهیم بگوییم تمام کارها را خودمان انجام می دهیم بلکه می خواهیم از مشاوره متخصصان خارجی ۵ کشور خودروساز که مجموعا ۲۰ نفر می شوند استفاده کنیم. به این ترتیب ما از میان تکنولوژی های مختلف بهترین آنها را انتخاب می کنیم.

گویا شما برای خودروهایی که قرار است با این پلت فرم ها ساخته شود، قیمتی حدود ۱۲ هزار دلار در نظر گرفته اید. آیا تعیین قیمت برای خودرویی که هنوز پلت فرم آن هم ساخته نشده می تواند واقعی باشد؟
هدف ما خودرویی بین ۱۰ تا ۱۲ هزار دلار است با استانداردی که قابل صادرات باشد. زیرا در دنیا خودروی ۱۲ هزار دلاری صادر می شود در صورتی که ما الان خودروی ۳۰ هزار دلاری هم می سازیم اما نمی توانیم صادر کنیم. قیمت خودرو را از قبل تعیین کردن هم یک علم است. ما در دنیا دو مدل قیمت گذاری داریم. یک مدل این است که قیمت را ثابت می گیرند سود را متغیر اما در ایران بر عکس است، سود ثابت است و قیمت متغیر. علت عمده این مساله هم این است که ما در ایران مدیریت ضعیفی در این زمینه داریم.

بنابراین قیمتی را که شما برای محصولتان تعیین کرده اید تا زمان ساخت آن تغییر نخواهد کرد؟
ببینید ما اصلا خودمان را با خودروساز داخلی مقایسه نمی کنیم. ما طراحی خودرویمان را با طراحی یک خودروی اروپایی مقایسه می کنیم و می گوییم اگر یک خودروی ۱۲ هزار دلاری در اروپا می تواند با آن قطعات با کیفیت، نیروی انسانی و هزینه های گران تولید و صادر شود، ما هم می توانیم این کار را انجام دهیم. به همین دلیل است که ما به خودروسازی داخلی اکتفا نکرده ایم زیرا از نظر ما و از نظر تکنولوژیکی این دو خودروساز دیگر سنتی محسوب می شوند و وزارت علوم و وزارت صنایع هم شرکتی را که اصلاتجربه ای در خودروسازی ندارد را انتخاب کرده اند تا از صفر شروع کنیم. یعنی ما به این شرکت کمک می کنیم تا اولین محصولش را که محصولی ملی نیست را با کیفیت بین المللی تولید کند.

یعنی این خودرو که بر اساس پلت فرم جدید ساخته می شود ملی نیست؟
قرار است در ابتدا CKD این خودرو از خارج بیاید و به صورت مونتاژی تولید شود و بعد پلت فرمی که ما طراحی کرده ایم به خط تولید آن منتقل می شود.

چه مقدار زمان برای اتمام این پروژه در نظر گرفته اید؟
طراحی و ساخت نمومه های این پلت فرم، طبق برنامه ریزی های ما طی ۳ سال تمام می شود. در ضمن طی این ۳ سال به طور همزمان خط تولید آن هم طراحی و ساخته می شود.

فکر می کنید چرا کیفیت در خودروهای ما هنوز به عنوان یک چالش اساسی وجود دارد؟
این هم به بحث مدیریتی برمی گردد. صنعت یک سیستم است که به یک مغز متفکر احتیاج دارد.

به نظر بسیاری از کارشناسان حمایت های دولت می تواند باعث درجا زدن خودروسازی یک کشور شود. نظر شما در این رابطه چیست؟
در همه جای دنیا دولت در کار خودروساز هیچ دخالتی نمی کند مگر حمایت های بجا، در حالی که در ایران تمام دخالت ها توسط دولت از طریق تعیین مدیر صورت می گیرد.

دولت هم در پروژه طراحی پلت فرم ملی دخالت دارد یا این پروژه کاملا خصوصی محسوب می شود؟
در این پروژه پول طراحی را دولت می دهد و بعد از آماده سازی مجانی در اختیار بخش خصوصی گذاشته می شود تا آن را تولید کند. این یک دخالت موثر از جانب دولت است و در نتیجه ما خودرویی در شان مردم ایران خواهیم داشت.

برای انجام این پروژه چه قدر سرمایه لازم است؟
اتفاقا چند روز قبل که با آقای رییس جمهور در رابطه با این مساله صحبت می کردم گفتند که هرچقدر لازم باشد برای پیشرفت این طرح کمک می کنند. فعلا ۵۰ میلیارد تومان برای این کار پیش بینی شده ولی چنانچه این رقم بیشتر هم شود قول گرفته ایم که تامین شود.

آقای دکتر بازار انحصاری چقدر می تواند در درجا زدن صنعت خودروی یک کشور و افت کیفیت محصولات آن تاثیرگذار باشد؟
وقتی یک تولیدکننده ببیند هر چیزی را که به مشتری می دهد، مشتری مجبور است بخرد اصراری به بالا بردن کیفیت، زیبایی و مدل خودرو نخواهد داشت. بنابراین شما می بینید در کشور ما از یک پلت فرمی که به ۲۰ یا ۳۰ سال قبل تعلق دارد، سالی ۷۰۰هزار تا تولید می شود. این در هیچ جای دنیا سابقه ندارد. پرفروش ترین پلت فرم دنیا در سال ۲۰۰۴ مگان بود که در اروپا ۴۰۰ هزارتا تولید شد و در آن زمان در اروپا مثل بمب صدا کرد! بنابراین فروش یک پلت فرم ۳۰ ساله به تعداد ۷۰۰ هزارتا در سال به معنی بازار انحصاری است و تا وقتی که این بازار وجود داشته باشد نباید از صنعت خودرو انتظار پیشرفت داشته باشیم.

راه حل خروج از این انحصارگری در بازار داخل و رسیدن به بازارهای دیگر چیست؟
برای خروج از این انحصار ما باید رقابت را به جایی برسانیم که مردم جنس داخلی را به خارجی ترجیح بدهند. در رابطه با صنعت خودرو ما می توانیم تعرفه را برای خودروهای ۱۰ هزار دلار به پایین که می تواند با خودروهای ساخت داخل در کلاس B رقابت کند، ۱۰ یا ۲۰ درصد قرار بدهیم نه ۹۰ درصد. لازم هم نیست که یک میلیون از آن خودرو وارد کنیم، برای شروع مثلا ۱۰۰ هزارتا از آن وارد کنیم یعنی ۱۰ درصد تولید داخل، سال بعد ۲۰ درصد تولید داخل وارد کنیم و خواهیم دید که خودروهای وارداتی با سرعت بیشتری فروخته خواهند شد و خودروساز داخلی برای رقابت با این وارداتی ها کیفیت کار خود را بالا می برد. هروقت این سطح رقابت به جایی رسید که هرکدام از خودروهای وارداتی و ساخت داخل ۵۰ درصد بازار را به دست گرفت، آن زمان می توانیم بگوییم که خودروی قابل صادرات خواهیم داشت. این کار واقعا هم عملی است. البته من فکر می کنم با همین خودرویی هم که در دست طراحی داریم و قرار است تا ۴ یا ۵ سال آینده به بازار بیاید تحولی در صنعت خودروسازی داخلی ایجاد می شود، زیرا خودروسازهای فعلی ما مجبور می شوند کیفیت کار خود را بالاتر ببرند.

یعنی خودروسازی ما برای اینکه با قدرت بیشتری به مسیر ادامه دهد، لازم نیست از حضور و تجربه های خودروسازهای بزرگ دیگر یا جوینت شدن با آنها تاثیر بگیرد؟
با سیستم مدیریتی که ما داریم نه، پژو الان چند سال است که در ایران حضور دارد؟ این حضور چه کمکی به ما کرده؟ در واقع هیچ تاثیری نگرفته ایم. بدتر از آن این است که بیاییم برویم با چین قرارداد همکاری ببندیم. بنابراین چنین حضوری اصلا به نفع خودروسازی ما نیست. ارتباطی خوب است که چیزی به ما بیاموزد برای مثال یکی از پیشنهاداتی که مشاوران ما داده اند این بوده که طراحی ما درساخت قطعات باید طوری باشد که ما را در شرایط تحریم، تحت فشار قرار ندهد. بنابراین حضور خارجی ها در ایران به شرطی خوب است که به ارتقای بدون محدودیت ما کمک کنند، ارتقایی که اثرات تحریم، را در آن نبینیم. نه اینکه مارا بعد از چهل سال به سمت مونتاژ ببرد.

در رابطه با تولید خودروهای هیبریدی در چه جایگاهی هستیم؟ از عملکرد دانشکده خودرو در طراحی و تولید خودروهای هیبریدی یا الکتریکی راضی هستید؟
واقعیت این است که حرف های غیر علمی در ایران زیاد زده می شود. مثل اتفاقی که برای خودروهای ال.پی.جی افتاد و هر چقدر ما از ایرادات آن گفتیم کسی گوش نکرد و تبلیغات در جهت این خودروها همچنان ادامه داشت. در صورتی که از ۶۰۰ میلیون خودرویی که در دنیا در حال حرکت است شاید یک میلیون گازسوز باشد. اما ما می خواستیم تمام تولیداتمان را گازسوز کنیم. در رابطه با خودروهای هیبریدی هم همین طور است و هرچقدر که مامی گوییم این خودروها در دنیا به یک میلیون هم نمی رسد کسی گوش نمی کند. قیمت آن هم حداقل دوبرابر خودروی معمولی تمام می شود دراین میان ناگهان یکی از وزارتخانه ها هم برنامه ای ارائه می کند مبنی بر اینکه تا سال ۹۲ ما می خواهیم ۲ میلیون خودروی هیبریدی داشته باشیم. مگر اینکه معجزه شود برای تولید این تعداد و اگر تولید هم شود با قیمتی که خواهد داشت چه کسی حاضر به خرید آن می شود؟

حرف آخر اینکه خودروهایی که دست مردم ایران داده می شود خیلی هاشان در شان مردم ایران نیست اگرچه بعضی از خودروهایی که در حال حاضر تولید می شود خودروهای بدی نیستند. ما در خودروسازی متخصصان خوبی هم داریم که اگر به آنها اجازه فعالیت داده شود حرف های خوبی برای گفتن دارند و تمام اینها برمی گردد به داشتن یک مدیریت استراتژیک در صنعت خودرو. ما اگر بخواهیم طبق برنامه ۱۴۰۴ در منطقه اول باشیم باید صادر کننده باشیم و طبیعی است که وقتی رابطه دانشگاه و صنعت بیشتر می شود اتفاقات بهتری هم رخ می دهد.

منبع: روزنامه دنیای اقتصاد