معرفی خودروهای ساخت شوروی: گاز 69

در این قسمت از سری مطالب معرفی خودروهای ساخت شوروی به خودرویی بنام گاز 69 می‌پردازیم که پاسخ شوروی به جیپ آمریکایی‌ها بود. گاز 69 یک خودرو چهارچرخ محرک خشن و سبک بود که در انواع نظامی و غیرنظامی ساخته شد.

گاز 69 جایگزینی برای گاز 67 محسوب می‌شد که جهت مصرف سوخت کمتر و بهبود قابلیت‌های آفرود طراحی شد. توسعهٔ این ماشین در سال 1946 آغاز شده و اولین پروتوتایپ آن یک سال بعد آماده شد. پس از ساخت چندین پروتوتایپ درنهایت تولید گاز 69 در تاریخ 25 آگوست سال 1953 توسط شرکت گاز در شهرستان گورکی آغاز شد. این خودرو در اتحاد جماهیر شوروی بسیار محبوب بود و حتی تعدادی از شرکت‌های خارجی محصولاتی را با کپی‌برداری از گاز 69 تولید کردند. این خودرو در دو نمونهٔ دودر و چهاردر ساخته می‌شد که نمونه‌های چهاردر 69A نامیده می‌شدند.

تولید گاز 69 تا سال 1972 ادامه داشت و در طول دوران تولیدش بیش از 600 هزار دستگاه از آن ساخته شد. البته گاز 69 تا سال 1955 توسط شرکت گاز تولید شد و سپس تولید آن از سال 1955 تا 1972 توسط شرکت یوآز انجام گرفت هرچند که تمامی آن‌ها (چه تولید گاز و چه تولید یوآز) با همان نام گاز 69 شناخته می‌شدند. همچنین بااینکه تولید گاز 69 در سال 1972 در شوروی متوقف شد اما شرکتی بنام ARO در رومانی خودرویی مشابه را بر اساس گاز 69 تولید می‌کرد که تولید آن تا سال 1975 ادامه داشت. این خودرو در ابتدا با نام IMS 57 بعداً IMS 59 و بعدها با نام ARO M461 در رومانی عرضه می‌شد.

گاز 69 یک وسیلهٔ نقلیهٔ خارج جاده‌ای بود که از یک موتور 2.1 بنزینی چهار سیلندر تنفس طبیعی استفاده می‌کرد. این پیشرانه متعلق به سدان گاز M20 بود اما در اصل بر اساس یک موتور کلاسیک ساخت دوج متعلق به سال 1935 ساخته شده بود که نقشه‌ها و حق استفادهٔ آن به مبلغ 20 هزار دلار از دوج خریداری شده بود. این موتور 55 اسب بخار قدرت تولید می‌کرد که این نیرو توسط یک گیربکس 3 سرعتهٔ دستی به هر چهارچرخ انتقال میافت و خودرو را قادر می‌ساخت به حداکثر سرعتی برابر با 90 کیلومتر در ساعت دست پیدا کند. گاز 67 هم از همین موتور استفاده می‌کرد.

اما یک نسخهٔ قوی‌تر از گاز 69 هم تولید شد. این مدل که در نمونه‌های دودر با نام 69M و در نمونه‌های چهاردر با نام 69AM شناخته می‌شد، مجهز به موتوری 2.4 لیتری بود. این موتور برگرفته از همان موتور پایهٔ 2.1 لیتری نسخهٔ استاندارد بود که با افزایش حجم و ایجاد تغییراتی، قدرتش به 65 اسب بخار رسیده بود. نیروی این موتور هم توسط همان گیربکس 3 سرعته منتقل می‌شد اما گاز 69M می‌توانست به سرعت بیشتری معادل 100 کیلومتر در ساعت دست پیدا کند. این خودرو با شاسی قوی و زاویه‌های مناسب، قابلیت‌های آفرود فوق‌العاده‌ای داشت. ویژگی جالب گاز 69 وجود دو مخزن سوخت در آن بود که یکی با حجم 47 لیتر در کف خودرو و دیگری با حجم 28 لیتر زیر صندلی سرنشین نصب شده بود.

گاز 69 اساساً یک خودروی نظامی بود و در اصل جیپ نظامی استاندارد بلوک شرق محسوب می‌شد اما نسخه‌های غیرنظامی آن‌هم تولید شد که امکان خرید آن‌ها توسط افراد عادی وجود داشت. البته تمامی نسخه‌های غیرنظامی با توجه به نیازهای ارتش ساخته شده بودند تا در صورت نیاز در زمان جنگ جهت مقاصد نظامی مورداستفاده قرار گیرند. به همین دلیل تمامی انواع گاز 69 به‌صورت بدون سقف ساخته می‌شدند. نسخهٔ پایهٔ گاز 69 دارای دودر و معمولاً مجهز به سقف پارچه‌ای استاندارد بود. دو صندلی در جلو داشت و دو نیمکت تاشو نیز در عقب تعبیه شده بود که در هر طرف ظرفیت نشستن سه نفر را داشتند. نسخهٔ چهاردر یا 69A نیز دارای چهاردر، سقف پارچه‌ای تاشو و دو ردیف صندلی بود.

همچنین گاز 69 به‌نوعی خودرویی غیرقابل خراب شدن بود! این‌یک شوخی نیست چراکه در حال حاضر که بیش از 50 سال از تولید این خودرو می‌گذرد، گاز 69 هنوز هم در برخی کشورهای شرق اروپا به‌عنوان خودرویی روزانه در مناطق و جاده‌های ناهموار مورداستفاده قرار می‌گیرد. همچنین نسخه‌های تولیدی سال‌های پایانی این خودرو در بین کلکسیونرهای خودرو بسیار محبوب است و قیمت آن از حدود 10 هزار دلار برای نمونه‌های بازسازی نشده آغاز می‌شود.

در سال 1955 یک نمونهٔ ون دیفرانسیل عقب با نام گاز 19 بر اساس گاز 69 ساخته شد؛ اما این نمونه هرگز از مرحلهٔ ساخت چند پروتوتایپ فراتر نرفت. به‌علاوه گاز 69 به‌عنوان پایه و اساس بسیاری از پروژه‌های مختلف خودروسازی در شوروی و روسیه مورداستفاده قرار گرفت به‌گونه‌ای که ون آفرود یوآز 450 بر اساس این خودرو ساخته شد و همچنین پایه‌ای برای خودروی جنگی 2P26 و همین‌طور خودروی آبی-خاکی گاز 46 MAV قرار گرفت.

علاوه بر این، ریشه و اساس خودروی نظامی سبک‌تر و جدیدتر یوآز 469 که به‌عنوان جایگزین گاز 69 در سال 1971 معرفی شد نیز به گاز 69 بازمی‌گردد. خودرویی که تولید آن همچنان ادامه داشته و در قسمت‌های بعدی مطلب معرفی خودروهای ساخت شوروی به آن خواهیم پرداخت. در حال حاضر چند نمونه از گاز 69 در موزه‌های سراسر جهان نگهداری شده و استراحت لذت بخشی را تجربه می‌کنند. ازجملهٔ این موزه‌ها می‌توان به موزهٔ حمل‌ونقل در غرب سنت لوئیس در ایالت میسوری آمریکا و موزهٔ دفاع «Fort aan den Hoek van Holland» در هلند اشاره کرد.