عجیب ترین تجهیزات هوانوردی در ارتش‌ های جهان؛ از اکرانوپلان تا پهپاد

در این مقاله تجهیزات هوایی نظامی شاخصی را معرفی می‌کنیم که اگرچه عموم مردم از آن‌ها به عنوان هواپیما نام می‌برند اما در واقع هواپیما نیستند.


چه زمانی یک هواپیما را نمی‌توان هواپیما دانست؟ این سؤال در واقع شبیه آن است که بپرسیم چه زمانی یک برکه به دریاچه تبدیل می‌شود؟ با اینکه همه موافق هستند که A320 و یا F-22 رپتور هواپیما هستند اما زمانی که بحث تجهیزات هوایی دیگری شود مخالفت‌ها شروع خواهد شد. حتی برادران رایت نیز اولین مردانی نبودند که پرواز کردند. در حقیقت اولین فردی که توانست پرواز کند مردی فرانسوی بود که سال ۱۷۸۳ میلادی با یک بالن پرواز کرد. تا قبل از سال ۱۹۰۳ دستاوردهایی همچون کشتی‌های هوایی به دست آمده بود اما برادران رایت توانستند اولین پرواز پایدار با هواپیمای سرنشین دار سنگین‌تر از هوا را ثبت نمایند، چیزی که امروزه با عنوان اولین پرواز در یک هواپیما شناخته می‌شود.

اکرانوپلان/شناور اثر سطحی

با اینکه قایق‌های پرنده را به عنوان هواپیما در نظر می‌گیرند اما اکرانوپلان ها کمی گیج‌کننده هستند. این شناورهای اثر سطحی به نوعی شبیه هاورکرافت هستند اما بیشتر شبیه هواپیماها به نظر می‌رسند. اکرانوپلان با پرواز و فرود روی سطح آب کار می‌کنند و می‌توانند از اثر سطحی برای افزایش لیفت کمک بگیرند. این تجهیزات هوایی نظامی همیشه محدود به آب نیستند و می‌توانند روی هر سطح تختی پرواز کنند. از جمله شاخص‌ترین اکرانوپلان ها می‌توان به لون کلاس، هیولای دریای خزر، ایرفیش ۸، بوئینگ پلیکان و لیبرتی لیفتر اشاره کرد. اکرانوپلان ها جایگاه عجیبی بین کشتی‌ها و هواپیماها دارند. حتی ایرفیش ۸ در کشور سنگاپور به عنوان یک کشتی ثبت شده است. مشهورترین اکرانوپلان های شوروی به عنوان کشتی توسعه یافتند و لون کلاس آن تنها کشتی جنگی اثر سطحی عملیاتی بود که وارد خدمت شد. البته لیبرتی لیفتر دارپا که هم‌اکنون در حال توسعه است کشتی عجیبی به شمار می‌رود و قرار است تا ارتفاع ۱۰ هزار پایی سطح دریا نیز پرواز کند.

راکت پلان

از دیگر تجهیزات هوایی نظامی عجیبی که مرز بین هواپیما و فضاپیما را کمرنگ کرده‌اند می‌توان به راکت پلان‌ها اشاره کرد. این هیولاها از پیشرانه‌های راکت استفاده کرده‌اند و به سرعت‌های مافوق صوت می‌رسند. اکثر راکت پلان‌ها به عنوان وسایل نقلیه تحقیقاتی ساخته می‌شوند تا در فرایند توسعه جت‌های جنگنده و فضاپیماها به کار گرفته شوند. یکی از مشهورترین راکت پلان‌ها را می‌توان X-15 نورث آمریکن دانست که یک هواپیمای راکتی هایپرسونیک است که توسط نیروی هوایی آمریکا و ناسا استفاده شده است. در دهه ۶۰ میلادی این راکت پلان توانست در لبه بیرونی فضا به رکورد جدیدی دست یابد. در اکتبر ۱۹۶۷ بود که X-15 به سرعت ماه ۶.۷ رسید و رکوردی جاودانه برای هواپیمای سرنشین دار ثبت کرد. X-15 نمی‌تواند خودش تیک آف کند و باید با یک هواپیمای دیگر (بوئینگ ۷۴۷ ارتقا یافته) به اتمسفر حمل شود. این راکت پلان در چنان ارتفاع بلایی پرواز می‌کند که اولین محافظ فشار کامل فضایی برای آن تولید شد. ۵ خلبان نیروی هوایی آمریکا که در X-15 حضور داشتند بعدها در ناسا مشغول به خدمت شدند و یکی از آن‌ها نیز نیل آرمسترانگ مشهور بود.

بل بوئینگ V-22 آسپری

بر اساس تعاریف موجود، هواپیما به هر نوع وسیله نقلیه بال ثابتی گفته می‌شود که سنگین‌تر از هواست و توسط پره یا جت به حرکت درمی‌آید و با واکنش دینامیک هوا در برابر بال‌ها پشتیبانی می‌شود. با این تعریف نمی‌توان گلایدرها از جمله انواع بکار رفته در جنگ جهانی دوم را هواپیما دانست؛ و عجیب اینکه گلایدرهای نظامی بزرگ نیز در دایره تعریف هواپیما نمی‌گنجند. همچنین بالگردها (بال چرخان) و کشتی‌های هوایی (سبک‌تر از هوا) نیز جزو هواپیماها تعریف نمی‌شوند؛ اما در این میان جایگاه وسیله‌ای همچون بل بوئینگ V-22 آسپری چه خواهد بود؟ بل بوئینگ V-22 آسپری یک هواپیمای تیلت روتور چندمنظوره است که تیک آف و فرود عمودی را با تیک آف و فرود کوتاه ترکیب می‌کند. این وسیله نقلیه اساساً می‌تواند هم به عنوان بالگرد و هم هواپیما عمل کند. V-22 آسپری می‌تواند از پره‌های خود به عنوان روتور استفاده کند تا مشابه بالگرد از زمین بلند شده و سپس همانند یک هواپیمای ملخی به مسیر خود ادامه دهد.

پهپادها

بر اساس تعریفی که از هواپیما ارائه شد، دلیلی وجود ندارد که پهپادهای بال ثابت را هواپیما ندانیم اما با اینکه برخی هواپیماهای بدون سرنشین را به عنوان هواپیما در نظر می‌گیرند اما بسیاری از آن‌ها بیشتر شبیه بالگردهای بدون سرنشین هستند تا یک هواپیمای واقعی. همچنین با اینکه اکثر پهپادها با پلتفرمی بدون سرنشین طراحی می‌شوند اما برخی هواپیماهای سرنشین دار نیز به‌صورت پهپاد پیکربندی شده‌اند. از جمله این موارد می‌توان به پهپاد آیرو راکت A-22 فاکس بت اشاره کرد که نمونه ارتقا یافته از هواپیمای اوکراین است. QF-16 نیروی هوایی آمریکا نیز از روی فالکن F-16 بازنشسته تولید شده تا از راه دور برای تست سیستم‌های جدید و آموزش خلبان‌ها به کار رود.