دلیل استفاده از طرح کوسه روی برخی هواپیماهای نظامی چیست؟

با دقت روی بدنه برخی هواپیماهای نظامی می‌توانیم طرح کوسه متمایزی را روی آن‌ها تشخیص دهیم اما آیا علت استفاده از چنین طرحی را می‌دانید؟


جنگ روانی یکی از ابزارهای کشورهای مختلف برای ارعاب دشمنان است. سابقه استفاده از چنین روشی به دوران روم باستان بازمی‌گردد یعنی زمانی که اعضای لژیون، دشمنان خود را با ضربه‌های مکرر شمشیرها به سپرها می‌ترساندند. در قرن بیستم میلادی نیز گروهی با نام ببرهای پرنده وجود داشتند که بخش جلوی جنگنده‌های جنگ جهانی دوم را به گونه‌ای رنگ‌آمیزی کردند که شبیه کوسه‌ای با دهان باز به نظر برسند. با وجود دندان‌های تیز و چشمان ترسناک، این جنگنده‌ها ظاهری خشن و مهاجم به خود می‌گرفتند تا دشمن را بترسانند.

همچنین بخوانید:

• چرا هواپیماها در آسمان رد سفید از خود بر جای می‌گذارند؟
• دلیل استفاده از رنگ سفید در بدنه هواپیماهای تجاری و مسافربری چیست؟
• چرا بدنه جنگنده‌ها و کشتی‌های نظامی به رنگ خاکستری است؟

با اینکه وقوع جنگ جهانی دوم باعث شد فرایند پیشرفت تکنولوژی کامپیوتری تسریع شود اما گاهی اوقات روش‌های ساده‌تر و قدیمی‌تر برای ترساندن دشمنان بکار گرفته می‌شد که از جمله آن‌ها می‌توان به همین رنگ‌آمیزی بدنه تجهیزات نظامی اشاره کرد. با اینکه ببرهای پرنده رابطه بسیار نزدیکی با طرح دماغه کوسه جنگنده‌ها دارند اما اولین گروهی نبوده‌اند که چنین طرحی را روی هواپیماهای خود پیاده کرده‌اند. در واقع ریشه استفاده از طرح ترسناک چشم و دندان تیز به جنگ جهانی اول بازمی‌گردد یعنی زمانی که برخی بمب‌افکن‌های آلمانی دارای طرح کوسه بوده‌اند. قبل از ورود آمریکا به جنگ جهانی دوم، گروهی از خلبان‌های نیروی هوایی، ارتش و تفنگداران این کشور گروهی داوطلبانه را در تابستان سال ۱۹۴۱ تشکیل دادند. هدف آن‌ها کمک به کشور چین بود چراکه مورد هجوم ژاپن قرار گرفته بود. خلبان‌های یاد شده هدایت جنگنده‌های P-40 را بر عهده داشتند و به دلیل طرح مشهور کوسه ببری روی دماغه جت‌ها با نام ببرهای پرنده شناخته می‌شدند. البته ریشه این نام مستعار به نشان رسمی آن‌ها که یک ببر بود نیز مربوط می‌شود. از طرف دیگر نشان ملی کشور چین هم ببر است که همه این‌ها در استفاده از عبارت ببرهای پرنده تأثیرگذار بوده‌اند.

ببرهای پرنده تا ۲۰ دسامبر ۱۹۴۱ وارد نبرد هوایی نشده بودند و در تابستان ۱۹۴۲ منحل شدند اما با اینکه به مدت کوتاهی در جنگ جهانی دوم حضور داشتند اما توانستند ۲۹۶ هواپیمای ژاپنی را در برمه و چین سرنگون کنند. در مقابل نیز تنها ۴ فروند جنگنده این گروه از بین رفت. رسانه‌های آمریکایی نیز داستان‌های زیادی درباره ببرهای پرنده منتشر می‌کردند و به همین خاطر محبوبیت آن‌ها افزایش یافت. در سال ۱۹۴۱، نیروهای ژاپنی دست برتر را در مقایسه با چینی‌ها داشتند و شکست‌ناپذیر به نظر می‌رسیدند. به همین خاطر زمانی که کهنه خلبان‌های داوطلب آمریکایی گروه ببرهای پرنده را تشکیل داده و از روش‌های نبرد غیرمرسوم استفاده کردند، سریعاً توانستند به خطری جدی برای ژاپنی‌ها بدل شوند. جدای از تجربه بالای خلبان‌ها، تعداد کم آن‌ها باعث تحرک سریع می‌شد و به همین خاطر ببرهای پرنده از مزیت حمله سریع به مواضع زمینی و هوایی آن‌ها استفاده می‌کردند.

پیروزی‌های ببرهای پرنده باعث ایجاد امیدواری در دورانی شد که همه جهان پیروزی جناح مقابل را پیش‌بینی می‌کرد مخصوصاً اینکه حمله مشهور پرل هاربر نیز رخ داده بود. دیوید لی هیل، یکی از اعضای گروه ببرهای پرنده در سال ۱۹۹۱ با لس‌آنجلس تایمز مصاحبه کرده و گفته بود:

ما رکوردی داشتیم که شکسته نشد. هیچ‌کسی نمی‌تواند آن را بشکند. ما ۲۹۶ هواپیمای ژاپن را سرنگون کردیم درحالی‌که فقط ۴ هواپیما را از دست دادیم.

این آمار و ارقام در حالی رقم خوردند که هواپیماهای P-40 ببرهای پرنده در مقایسه با جنگنده‌های ژاپنی از جمله میتسوبیشی A6M زیرو قدیمی‌تر بودند؛ اما با اینکه ببرهای پرنده یکی از مشهورترین گروه‌هایی بودند که از طرح کوسه روی هواپیماهای نظامی استفاده می‌کردند، اما این طرح در جنگ‌های مختلفی دیده شده است. از جمله اولین هواپیماهای نظامی که طرح کوسه را روی دماغه خود بکار گرفته می‌توان به هواپیماهای رولند C.II آلمان در سال ۱۹۱۶ اشاره کرد. همچنین نیروی هوایی بریتانیا نیز در انتخابی جنگ جهانی اول از همین طرح روی هواپیماهای خود استفاده کرد.

در جنگ جهانی دوم، هواپیماهای BF 110 و ME-110 نیز از این طرح نمادین استفاده کردند. پس از آن هم نیروی هوایی بریتانیا از طرح موردبحث روی جنگنده‌های خود در آفریقای شمالی سود برد و سپس در جنگ‌هایی همچون جنگ کره هم طرح کوسه پدیدار شد. چندین نمونه از هواپیماهای نظامی F-4E و C-130 نیز در جنگ ویتنام از چنین طرحی روی بدنه خود استفاده نمودند. جنگنده‌های نیروی هوایی آمریکا از جمله F-15 ایگل هم در هجوم به افغانستان از طرح کوسه روی بدنه برخوردار بوده‌اند. در حال حاضر هم برخی نمونه‌های A-10 توندربولت II متعلق به اسکادران‌های هفتاد و چهارم تا هفتاد و ششم نیروی هوایی آمریکا به یاد ببرهای پرنده دارای طرح کوسه روی بدنه خود هستند.