مان، منبع قدرت فولکس‌واگن

محمد جواد سرانجام: شرکت خودروسازی ام.آ.اِن یا مان یکی از بزرگ‌ترین و شناخته‌شده‌ترین شرکت‌های ماشین‌سازی است که سابقه فعالیت درزمینهٔ‌های مختلفی از قبیل تولید انواع موتورهای دیزل، خودروهای تجاری سنگین، سیستم‌های نیرومحرکه کشتی، توربوماشین‌ها، ماشین‌های چاپ و حتی صنعت راه‌آهن و لوکوموتیو سازی را در کارنامه خود دارد. تصاحب این شرکت آلمانی به دست گروه فولکس‌واگن یک گام بلند برای این گروه به شمار رفته و یکی از بزرگ‌ترین موفقیت‌ها و ادغام‌های گروه فولکس‌واگن است، چراکه بیشتر ادغام‌های گروه فولکس‌واگن شامل تصاحب شرکت‌های خودروسازی ضعیف، از دست رفته و یا ورشکسته می‌شود، اما شرکت مان برخلاف سایر خودروسازی‌های این گروه در دوران بالندگی خود به تصاحب گروه فولکس‌واگن درآمد.

شرکت مان با سابقه بسیار طولانی خود نقش پررنگی در بالندگی صنعتی آلمان داشته و در بیش از دو قرن عمر خود فعالیت‌های زیادی درزمینهٔ صنایع سنگین، فولاد، سازه‌های فولادی، خودروسازی، اسلحه‌سازی، ماشین‌سازی، ساخت موتورهای سنگین دیزل و حتی دستگاه چاپ داشته است. بعد از جنگ جهانی دوم که دیگر اجازه ادغام عمودی و ورود به صنایع معدنی و تولید فولاد و آهن به مان داده نشد، این شرکت تمرکز خود را بر روی ساخت کارخانه و مهندسی خودروهای تجاری و دستگاه چاپ قرار داد و امروزه به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین شرکت‌های تولیدکننده انواع خودروهای سنگین از قبیل کامیون، کشنده و اتوبوس و نیز تولیدکننده انواع موتورهای دیزل کوچک و بزرگ به‌منظور استفاده در خودروهای سنگین و کشتی شناخته می‌شود.

مان با پشتوانه دو و نیم قرن تجربه
در سال ۲۰۰۸ میلادی، شرکت خودروسازی ‌مان توانست با افتخار سابقه ۲۵۰ ساله این شرکت را جشن بگیرد. به این دلیل که ریشه‌های این شرکت آلمانی تولیدکننده خودروهای سنگین تجاری به بیش از ۲۵۰ سال قبل و سال ۱۷۵۸ میلادی باز می‌گردد، زمانی که کارخانه آهنگری سنت آنتونی فعالیت خود در اوبرهاوزن را به‌عنوان اولین صنعت سنگین پایه‌گذاری شده در منطقه روهر آلمان، آغاز کرد. ۵۰ سال بعد، این کارخانه با دو شرکت دیگر فعال درزمینهٔ آهنگری و فولاد ادغام شد و اسم جدیدی به نام شرکت معدن و تجارت آهن یاکوبی، هانیل و هیزن در شهر اوبرهاوزن شکل گرفت. این شرکت با گسترش فعالیت درزمینهٔ صنایع فولادی، راه‌آهن، لوکوموتیو و … توانست به یکی از بزرگ‌ترین صنایع فولادی و ماشین‌سازی آلمان در قرن نوزدهم تبدیل شود. بعد از آن و در سال ۱۸۷۳، این شرکت فولادی به یک شرکت سهامی مشترک تغییر شکل پیدا کرد و به‌اختصار GHH نامیده شد.

اما این همه واقعیت شرکت خودروسازی ‌مان نیست، چراکه در نام تجاری این شرکت هیچ اشاره‌ای به نام آن کارخانه آهنگری، شرکت GHH، شهر اوبرهاوزن یا منطقه روهر آلمان نشده است. در واقع نام تجاری شرکت MAN یا صورت مصطلح آن در ایران، شرکت خودروسازی ‌مان، شکل مختصر نام تجاری شرکت ماشین‌سازی آوگسبورگ و نورنبرگ است که از ادغام دو شرکت ماشین‌سازی آوگسبورگ و شرکت مهندسی نورنبرگ حاصل شده است. شرکت ماشین‌سازی آوگسبورگ کار خود را در سال ۱۸۴۰ و با طراحی و تولید ماشین‌های چاپ آغاز کرد و سابقه تأسیس شرکت مهندسی نورنبرگ نیز به سال ۱۸۴۱ باز می‌گردد. این دو شرکت درست یک سال بعد از معرفی اولین موتور دیزل توسط شرکت ماشین‌سازی آوگسبورگ به جهان در سال ۱۸۹۷ با یکدیگر ادغام شدند و شرکت جدیدی با هدف فعالیت درزمینهٔ لوکوموتیو، نیرومحرکه و سازه‌های فولادی شکل گرفت.

بعدها و در سال ۱۹۱۵، شرکت ماشین‌سازی آوگسبورگ و نورنبرگ طی یک قرارداد سرمایه‌گذاری مشترک با یک شرکت سوئیسی تولیدکننده خودروهای تجاری وارد عرصه تولید وسایل نقلیه باری و مسافربری شد. اولین محصول این شرکت، یک کامیون ۳ تن بود که در کارخانه شهر لینداو این شرکت از خط تولید خارج شد. بعد از آن و با عقد یک قرار داد با شرکت پست امپراتوری، تولید اتوبوس نیز در این کارخانه آغاز شد که از آن برای حمل مسافر، نامه و بسته‌های پستی استفاده می‌شد. به این ترتیب سرگذشتی به درازای یک قرن آغاز شد که نه‌تنها تاریخ شرکت مان را درزمینهٔ طراحی و تولید وسایل نقلیه سنگین و خودروهای تجاری را شکل داد، بلکه با پیشرفت‌ها و نوآوری‌های انقلابی شرکت مان در این دسته از محصولات، تأثیری شگرف و اساسی بر توسعه محصولات کامیون و اتوبوس در سراسر جهان گذاشت.

شرکت اتوبوس و کامیون مان توانست تا سال ۱۹۲۰ و باوجود تحمل خسارت‌های سنگین ناشی از جنگ جهانی اول به فعالیت خود ادامه دهد. با این حال شرکت مان بسیاری از زیرشاخه‌های خارجی خود و نیز حقوق ثبت اختراع مختلف خود را بر اثر جنگ از دست داد و تولیدات این شرکت به‌شدت کاهش یافت؛ بنابراین شرکت مان با مشکلات مالی شدیدی مواجه شد و درنهایت به تصاحب شرکت GHH در آمد و به‌عنوان یکی از زیرمجموعه‌های این شرکت به فعالیت ادامه داد.

طراحی و تولید اتوبوس‌هایی که کفی آن‌ها پایین‌تر از سایر اتوبوس‌های رایج در آن زمان بود در سال ۱۹۲۴، تولید اولین کامیون مجهز به موتور دیزل با فن‌آوری پاشش مستقیم سوخت در همین سال و نیز ارائه اولین کامیون سه محوره در سال ۱۹۲۸ گوشه‌ای از نوآوری‌ها و پیشرفت‌های شرکت مان در سال‌های اولیه فعالیت‌اش بوده است. علاوه بر این، ساخت قوی‌ترین کشنده جهان در سال‌های ابتدایی دهه ۱۹۳۰ میلادی با قدرت ۱۴۰ اسب بخار، همچنین توسعه موتورهای دیزل پاشش مستقیم با بهره‌وری سوخت بسیار بالا و نیز معرفی محصولات تمام چرخ محرک در سال ۱۹۳۷ دیگر فن‌آوری‌های ارائه شده توسط شرکت مان تا قبل از آغاز جنگ جهانی دوم بود.

با این حال، شروع جنگ جهانی دوم باز هم شرکت مان را در شرایط سخت تولید و بازاریابی قرار داد. تمامی فعالیت‌های خارجی شرکت MAN متوقف شد، کارخانه‌های شرکت آسیب بسیاری متحمل شدند و تمامی شرکت‌های زیرمجموعه GHH ازجمله شرکت خودروهای تجاری ‌مان در کنترل نیروهای خارجی قرار گرفتند؛ اما شرکت مان به فعالیت خود ادامه داد و در سال ۱۹۵۰ اولین موتور دیزل مجهز به سوپرشارژر با نسبت بهره‌وری ۴۶% را روانه بازار کرد. در دهه ۱۹۵۰ که کامیون‌های سنگین در فعالیت‌های بازسازی آلمان بعد از جنگ بسیار مورد توجه بودند، محصول F8 شرکت مان با یک موتور هشت سیلندر خورجینی و ۱۸۰ اسب بخار قدرت به پرچم‌دار معجزه اقتصادی در جمهوری فدرال جدید آلمان تبدیل شد.

در سال ۱۹۶۱، شرکت مان قدرت نوآوری خود درزمینهٔ طراحی اتوبوس را به رخ کشید و اولین طراحی ماژولار اتوبوس را به جهان معرفی کرد. در این طراحی شرکت مان از یک شاسی استاندارد شده برای سازه‌های مختلف اتوبوس عمومی، شهری و بین‌شهری استفاده می‌کرد. ده سال بعد و در سال ۱۹۷۱، شرکت مان یکی از رقبای اصلی آلمانی خود در تولید خودروهای تجاری با نام بوسینگ را به تصاحب خود در آورد. بعد از آن و در اواخر همین دهه نیز شرکت مان یک قرارداد همکاری درزمینهٔ ساخت خودروهای تجاری سبک با شرکت فولکس‌واگن امضا کرد. به این ترتیب، دو شرکت MAN و فولکس‌واگن تا سال ۱۹۹۳ در ساخت کامیون‌های سبک ۶ تا ۸ تن با یکدیگر همکاری می‌کردند.

تقابل دو غول خودروساز آلمانی
در سال ۲۰۰۶، شرکت مان پیشنهاد داد که با پرداخت ۱۰.۳ میلیارد یورو و خریداری سهام مالکین شرکت سوئدی اسکانیا، این شرکت را در اختیار خود در آورد. پس از بررسی‌های صورت گرفته توسط کمیسیون اروپا، اتحادیه اروپا با تحقق این معامله موافقت کرد اما سهام‌داران اصلی شرکت اسکانیا شامل گروه فولکس‌واگن با ۳۴% قدرت رأی و ۱۸.۷% ارزش سهام و خانواده والنبرگ با ۱۵% قدرت رأی و ۹% ارزش سرمایه، با این پیشنهاد مخالفت کردند؛ بنابراین شرکت مان پیشنهاد خود را پس گرفت و فقط توانست ۱۳.۲۳% از ارزش سرمایه و ۱۷.۰۱% از قدرت رأی رقیب اروپایی خود را به دست آورد.

بعد از این مواجهه دو شرکت با یکدیگر، در حالی شرکت مان ۲۵۰ سال سابقه خود را در سال ۲۰۰۸ جشن می‌گرفت که توانست مالکیت شرکت اتوبوس و کامیون‌سازی برزیل فولکس‌واگن را از اختیار این شرکت خارج کرده و با تغییر نام این شرکت به شرکت مان آمریکای لاتین، ۳۰ درصد از کل بازار برزیل را به تصرف خود درآورد؛ اما بعد از این و در مواجهه آخر این دو شرکت بزرگ آلمانی در سال ۲۰۱۱، شرکت فولکس‌واگن ۵۵.۹% از قدرت رأی و ۵۳.۷% از کل ارزش سرمایه شرکت مان را در اختیار گرفت تا به بزرگ‌ترین سهام‌دار این شرکت تبدیل شود.

در آوریل سال ۲۰۱۲، شرکت مان اعلام کرد که فولکس‌واگن سهام خود را به ۷۳% قدرت رأی و ۷۱.۰۸% از ارزش سرمایه این شرکت افزایش داده است. در آخر، در ژوئن ۲۰۱۲، فولکس‌واگن ۷۵.۰۳% از قدرت رأی شرکت ماشین‌سازی آوگسبورگ و نورنبرگ را در اختیار خود در آورد تا از این پس شرکت MAN به‌عنوان یکی از خودروسازی‌های تحت مدیریت فولکس‌واگن به فعالیت خود ادامه دهد.

جایگاه فعلی شرکت مان
شرکت مان در سال ۲۰۱۵ توانست ۱۰۰۸۲۵ دستگاه انواع کامیون و اتوبوس را تولید کند که از این تعداد ۹۰۵۸۱ دستگاه سهم تولیدات کامیون است. به این شکل، تولیدات شرکت مان نسبت به سال میلادی قبل از آن ۱۳.۱% کاهش داشته و کل درآمد شرکت نسبت به سال ۲۰۱۴، ۴.۱% کمتر شده است. همچنین مان در سال ۲۰۱۵ چیزی در حدود ۱۳.۷ میلیارد یورو درآمد داشته که ۲۷۷ میلیون یورو از این مقدار سود عملیاتی شرکت می‌باشد که نسبت به سال قبل از آن، ۲۷.۹% کاهش داشته است. سود عملیاتی شرکت نیز از ۲.۷% از درآمد حاصل از فروش در سال ۲۰۱۴ به ۲% در سال ۲۰۱۵ تنزل پیدا کرده است.

علاوه بر این، آمار تولید شرکت مان در سال ۲۰۱۳ میلادی نیز به میزان ۱۴۱۲۱۱ دستگاه انواع کامیون و اتوبوس بوده که ۱۷.۸% بیش‌تر از آمار تولید شرکت در سال ۲۰۱۴ است. البته باید توجه داشت که هرچند که آمار تولید و فروش شرکت مان در دو سال متوالی کاهش داشته اما به دلیل اصلاح ساختارهای مدیریتی تحت نظر گروه فولکس‌واگن، میزان سودآوری شرکت بین سال‌های ۲۰۱۳ و ۲۰۱۴ به مقدار ۲۰.۲% افزایش داشته است.
همچنین سودآوری شرکت مان در سال ۲۰۱۵ میلادی نیز مانند سایر زیرمجموعه‌های گروه فولکس‌واگن متأثر از رسوایی موتورهای دیزل شرکت فولکس‌واگن بوده و ۱۸۵ میلیون یورو از سود این شرکت صرف جبران خسارت‌های مالی ناشی از دیزل گیت فولکس‌واگن شده است. به شکلی که سود عملیاتی شرکت مان پس از کسر موارد خاص تنها ۹۲ میلیون یورو بوده که معادل ۰.۷% از کل درآمد شرکت در سال ۲۰۱۵ می‌باشد.

پیشتازی فولکس‌واگن با تکیه بر مان
تاریخ صنعت خودروسازی آلمان نشان می‌دهد که تا زمانی که دو شرکت خودروسازی ‌مان و گروه فولکس‌واگن در دو بخش متفاوت از صنعت خودروسازی فعالیت می‌کردند، می‌توانستند تجربیات مشترکی با هم داشته و برای سال‌ها با یکدیگر همکاری کنند؛ اما گسترش فعالیت گروه فولکس‌واگن و ورود به عرصه تولید خودروهای تجاری سنگین از قبیل اتوبوس و کامیون، شرکت مان را وادار به واکنش‌های جدی کرد. در ابتدا شرکت خودروسازی‌ مان سعی در تصاحب شرکت خودروسازی سوئدی اسکانیا کرد تا با تصاحب یکی از بزرگ‌ترین رقبای اروپایی خود، فرصت گسترش دامنه فعالیت فولکس‌واگن به خودروهای تجاری سنگین را از این گروه بگیرد، اما با شکست این طرح، شرکت مان پیکان حمله خود را به سمت آمریکای لاتین چرخاند و توانست بزرگ‌ترین فعالیت گروه فولکس‌واگن در عرصه تولید اتوبوس و کامیون را از دست این گروه خارج کند.

در نقطه مقابل، گروه فولکس‌واگن که از پشتوانه مالی بهتری نسبت به رقیب خود برخوردار بود به طور مستقیم به بدنه اصلی شرکت کامیون و اتوبوس مان حمله کرد و توانست سه سال بعد از واگذاری بخش خودروهای تجاری خود در برزیل، اختیار شرکت MAN را به دست آورد تا به این صورت هم پشت رقیب خود را با خاک آشنا کرده و هم سبد محصولات خود در قسمت خودروهای تجاری سنگین را تکمیل کند. اکنون گروه فولکس‌واگن سه شرکت زیر گروه خود درزمینهٔ خودروهای تجاری شامل شرکت خودروهای تجاری فولکس‌واگن، شرکت ماشین‌سازی آوگسبورگ و نورنبرگ و اسکانیا سوئد را در کنار یکدیگر قرار داده تا به این وسیله موفقیت‌های خود در بخش خودروهای سواری را در رده خودروهای تجاری نیز تکرار کند؛ بنابراین باید در سال‌های آینده منتظر موفقیت‌های چشم‌گیر این سه برند خودروهای تجاری فولکس‌واگن در عرصه جهانی بود.