چرا موتور اتوبوس در عقب بدنه نصب شده است؟

تاکنون به این موضوع فکر کرده‌اید که علت نصب موتور اتوبوس در عقب بدنه چیست؟


اتوبوس‌های شهری راهی ارزان‌قیمت و رایج برای حمل‌ونقل در شهرها هستند. این اتوبوس‌ها که به‌طور ویژه برای حمل افراد در خیابان‌های شلوغ ساخته می‌شوند معمولاً پلتفرمی کم ارتفاع برای سوار و پیاده شدن راحت افراد داشته و حداکثر سرعت آن‌ها نیز چندان زیاد نیست. در برخی کشورها، درهای ورود و خروج در دو سمت اتوبوس‌ها تعبیه شده‌اند و بسیاری از آن‌ها صندلی‌های بادوام و راحتی دارند. از آنجایی که صنعت خودرو در حال حرکت به سمت برقی سازی است بنابراین در بخش اتوبوس نیز شاهد تولید محصولاتی همچون ولتا زیرو کارگو هستیم اما اتوبوس‌های سنتی همچنان از پیشرانه‌های دیزلی استفاده می‌کنند. محل نصب پیشرانه این اتوبوس‌ها تأثیر زیادی روی هندلینگ، عملکرد و همچنین تجربه سواری مسافران دارد.

برخلاف اکثر خودروهای سواری و شاسی بلندها و وانت پیکاپ ها که پیشرانه در بخش جلو نصب شده است (پیشرانه برخی خودروهای اسپرت در میانه بدنه نصب می‌شود) تا توازن وزن مطلوب حاصل شود، موتور اکثر اتوبوس‌های شهری در بخش عقب بدنه نصب شده است؛ اما نصب موتور اتوبوس در عقب بدنه به خاطر زیبایی نیست. یکی از دلایل اصلی انتخاب عقب بدنه برای نصب موتور اتوبوس ایجاد حداکثر فضا برای حمل مسافر است. بدون وجود پیشرانه بزرگ در جلو، اتوبوس‌های شهری می‌توانند کف تخت داشته باشند که ورود و حرکت مسافران را راحت‌تر می‌کند. از طرف دیگر وجود موتور در بخش عقب صدای کمتری را وارد کابین خواهد کرد تا راننده و مسافران آرامش بیشتری داشته باشند.

از نظر مهندسی، نصب موتور اتوبوس در عقب بدنه باعث بهبود توزیع وزن، کشش و عملکرد سیستم ترمز می‌شود. با این کار اتوبوس‌های شهری پایداری بهتری در خیابان‌ها و جاده‌ها خواهند داشت؛ اما دقیقاً چه چیزی باعث می‌شود چنین طرحی تأثیر زیادی داشته باشد؟ مزیت اصلی نصب موتور اتوبوس در عقب بدنه به دسترسی بهتر مسافران به کابین مربوط می‌شود. اگر موتور در جلو نصب شود، شرکت مجبور به نصب آن زیر صندلی راننده خواهد شد که روی فضای داخلی تأثیر منفی خواهد گذاشت. همچنین موقعیت راننده در این اتوبوس‌ها بالاتر از سایر اتوبوس‌هاست. در مقابل باید گفت کابین اتوبوس‌هایی با موتور عقب کاملاً تخت بوده و ورودی راحتی دارند. این نوع طراحی باعث ایجاد فضای داخلی بیشتر و حرکت راحت‌تر مسافران در طول کابین می‌شود. از طرفی در اکثر اتوبوس‌های شهری شاهد ایستادن مسافران نیز هستیم که فضای تخت و مسطح کابین به توزیع بهتر فضا کمک می‌کند.

نکته دیگر اینکه شرکت‌های تولید کننده اتوبوس با این نوع طراحی می‌توانند شیشه جلوی بزرگ‌تری را روی اتوبوس نصب کنند و میدان دید راننده را بهبود بخشند. مزیت دیگر نصب موتور اتوبوس در عقب کاهش سر و صداست. در اتوبوس‌های موتور جلو، راننده و سرنشینان بخش جلوی کابین مجبور به شنیدن سر و صدا و تجربه لرزش‌های زیادی خواهند بود اما با انتقال موتور به عقب اکثر این صداها از کابین به دور خواهند بود. این موضوع در مورد اتوبوس‌های شهری که مکرراً توقف می‌کنند اهمیت دارد. استفاده از مواد ضد صدا در بخش عقب کابین اتوبوس می‌تواند به کاهش هر چه بیشتر سر و صدا کمک نماید.

موضوع به توزیع وزن بهینه و بهبود کشش اتوبوس‌ها مربوط می‌شود. همانطور که در خودرویی همچون پورشه ۹۱۱ دیده ایم، نصب موتور در عقب باعث می‌شود بخش اعظم وزن اتوبوس روی چرخ‌های عقب قرار گیرد که نتیجه آن شتاب گیری بهتر و توانایی‌های بیشتر در زمان عبور از پیچ‌ها خواهد بود. عملکرد سیستم ترمز اتوبوس نیز ارتقا می‌یابد زیرا بجای انتقال وزن کلی اتوبوس به سمت جلو در زمان ترمز شدید، وزن اتوبوس به‌صورت بهینه و برابر توزیع می‌شود. از آنجایی که اتوبوس‌های موردبحث نیازمند شفت‌های طویل برای انتقال قدرت به چرخ‌های عقب نیستند بنابراین تلفات قدرت کمتر بوده و راندمان کلی قوای محرکه افزایش می‌یابد.

البته نصب موتور اتوبوس در عقب بدنه معایبی هم دارد. یکی از بزرگ‌ترین نقاط ضعف این اتوبوس‌ها کاهش فضای حمل بار و وسایل است. از آنجایی که موتور اتوبوس تقریباً همه فضای بخش عقب را به خود اختصاص می‌دهد بنابراین فضایی برای قرار دادن وسایل باقی نمی‌ماند. به همین خاطر است که برخی اتوبوس‌های بین‌شهری به ویژه در آمریکا دارای طراحی موتور جلو هستند؛ اما اتوبوس‌های شهری روی حمل مسافر تمرکز دارند و بنابراین نیاز چندانی به حمل وسایل گوناگون نخواهند داشت. البته بدون وجود شفت طویل می‌توان فضایی را زیر کابین تعبیه کرد.

عیب دیگر نصب موتور در بخش عقب هزینه‌های تولید است. به‌طورکلی هزینه ساخت، سرویس و نگهداری این نوع اتوبوس‌ها بیشتر است چراکه طراحی موردبحث پیچیدگی بیشتری داشته و نیازمند تلاش‌های مهندسی بیشتر و نصب سیستم‌های خنک‌کننده کاراتر و بهتر است. همچنین تعمیرات این نوع اتوبوس‌ها چالش‌برانگیز است زیرا مکانیک‌ها اغلب باید از زیر اتوبوس به موتور دسترسی داشته باشند. این امر می‌تواند هزینه‌های تعمیر و نگهداری را در درازمدت افزایش دهد. مهم‌تر اینکه اتوبوس‌های موتور عقب با چالش رانندگی در مسیرهای شیب‌دار مواجه هستند چراکه بخش اعظم وزن آن‌ها در عقب کابین متمرکز است؛ مثلاً زمانی که اتوبوس در حال عبور از یک سربالایی تند است چرخ‌های جلو به دلیل حفظ کشش خود به تقلا می‌افتند و بنابراین اتوبوس‌های موتور عقب گزینه مطلوبی برای مسیرهایی با شیب‌های خیلی تند نخواهند بود. همچنین در صورت عدم طراحی مناسب قوای محرکه، گرمای تولیدی موتور می‌تواند مسافران پشتی را اذیت کند.