نگاه کوتاهی به اتوبوس‌های موتورجلو

اتوبوس‌ها هنگامی‌که در ابتدای راه قرار داشتند و تازه متداول شده بودند، همگی به‌صورت دماغ‌دار و موتورجلو ساخته می‌شدند؛ اما رفته‌رفته این وسایل نقلیهٔ مسافربری پیشرفت کرده و تغییری عمده در آن‌ها صورت گرفت. در این دوران جهت افزایش ظرفیت مسافر، طول اتوبوس‌ها افزایش یافت و به همین دلیل امکان نصب موتور در قسمت جلو وجود نداشت چراکه در این صورت برای انتقال نیرو به چرخ‌های عقب باید از میل‌گاردانی بسیار طولانی استفاده می‌شد که این امر عملی نبوده و یا اتلاف قدرت در آن بسیار زیاد بود. به همین دلیل موتور اتوبوس‌ها به قسمت عقب منتقل شد. البته در مواردی هم موتور در میانهٔ اتوبوس نصب می‌شد مانند اتوبوس‌های ایکاروس ۲۸۲ دو کابین که موتور آن‌ها در کف اتوبوس نصب شده بود و در ایران هم عرضه شدند.

بااین‌وجود در حال حاضر همچنان در مواردی معدود، اتوبوس‌هایی ساخته می‌شوند که هنوز هم از همان شیوهٔ قدیمی موتورجلو استفاده می‌کنند. خواستگاه اصلی این نوع اتوبوس‌ها، ایالات‌متحده است که سازندگانی همچنان اقدام به ساخت اتوبوس‌های موتورجلو می‌کنند. البته این اتوبوس‌ها در ایالات‌متحده عمدتاً به‌عنوان اتوبوس مدرسه مورداستفاده قرار می‌گیرند. یکی از شرکت‌های آمریکایی که هنوز به ساخت اتوبوس‌های موتورجلو در انواع مختلف و با ابعاد کوناگون مبادرت می‌ورزد، شرکت توماس است. اتوبوس‌های ساخت این شرکت در بیشتر موارد به‌عنوان اتوبوس مدرسه استفاده می‌شوند اما موارد استفادهٔ دیگری هم دارند. یکی از محصولات این شرکت B42348 نام دارد که در ادامهٔ این مطلب نگاهی به آن خواهیم داشت. اتوبوسی که می‌توان آن‌را یکی از آخرین بازماندگان نسل اتوبوس‌های موتورجلو دانست.

اتوبوس توماس B42348 که تولید آن از سال ۲۰۰۲ آغاز شده است، از نوع اتوبوس‌های شهری بوده و طراحی بسیار ساده‌ای دارد؛ اما نکته‌ای که در این اتوبوس جلب‌توجه می‌کند، محل نصب اکسل عقب است که برای هر چه کوتاه‌تر شدن میل‌گاردان تا حد امکان به سمت جلو کشیده شده است بنابراین اوورهنگ یا پیش‌آمدگی قسمت عقب اتوبوس بسیار زیاد و غیرمعمول است. این اتوبوس ظرفیت حمل ۴۴ نفر را در ردیف‌های دوتایی صندلی دارد اما جهت سوار و پیاده شدن مسافران و راننده تنها یک درب در قسمت جلویی اتوبوس تعبیه شده است. البته به دلیل عدم وجود موتور در قسمت عقب، یک درب اضطراری هم در پشت آن تعبیه شده است.

توماس B42348 مجهز به یک پیشرانهٔ توربودیزل ۷.۲ لیتری شش سیلندر خطی ساخت کاترپیلار است که ۳۰۰ اسب بخار قدرت و ۱۱۶۶ نیوتن متر گشتاور تولید می‌کند. همان‌طور که اشاره شد، این موتور در قسمت جلویی اتوبوس، در داخل اتاق و در کنار محل نشستن راننده نصب شده است. برای دسترسی به موتور نیز یک درِ کوچک در داخل اتاق روی پالانی موتور تعبیه شده است. یک گیربکس ۵ سرعتهٔ اتوماتیک ساخت آلیسون هم وظیفهٔ انتقال قدرت موتور به چرخ‌های عقب را دارد.

سیستم تهویه مطبوع این اتوبوس از طریق دو کانال بزرگ نصب شده در ابتدا و انتهای سالن اتوبوس ارائه می‌شود. هرچند توماس B42348 اتوبوسی شهری است اما همانند اتوبوس‌های بین‌شهری، فضای باری بالای سر صندلی مسافران تعبیه شده درحالی‌که در زیر اتوبوس نیز جعبه‌های کوچکی برای حمل بار وجود دارد؛ بنابراین این اتوبوس جهت استفادهٔ برون‌شهری هم تا مسافت‌های کوتاهی مناسب است. رینگ‌های این اتوبوس موتورجلو پوششی از فولاد ضدزنگ برخوردارند و باک سوخت آن ۲۳۰ لیتر ظرفیت دارد درحالی‌که حداکثر وزن ناخالص آن (شامل وزن خود اتوبوس با سوخت به همراه وزن کلیهٔ مسافران و بارها) ۱۳.۶ تن است. به‌طورکلی در دورانی که اتوبوس‌های موتورجلو تقریباً منسوخ و منقرض شده‌اند، توماس B42348 اتوبوسی جالب و منحصربه‌فرد محسوب می‌شود.