تاریخچهٔ پیکان، یار قدیمی ایرانیان (قسمت ششم)

در قسمت قبلی مطلب تاریخچهٔ پیکان به زندگینامهٔ احمد خیامی، مؤسس کارخانهٔ ایران ناسیونال پرداختیم و تا آنجا پیش رفتیم که احمد خیامی به دلیل عشق و علاقهٔ فراوان به خودرو، از سنین پایین در مشاغل مربوط به خودرو فعالیت کرده و سرانجام توانست چند نمایندگی فروش خودرو و تعمیرگاه در زادگاهش مشهد دایر کند؛ اما وی در شُرُف سی‌سالگی تمامی این‌ها را به برادرش محمود سپرده و جهت پیشرفت بیشتر در سال ۱۳۲۸ راهی تهران شد. حال در این قسمت به ادامهٔ زندگی‌نامهٔ این مرد بزرگ می‌پردازیم.

در آن سال‌ها در ایران کارگاه‌های اتوبوس‌سازی همچون شمس‌العماره، ایران‌پیما و… فعالیت داشتند که شاسی و موتور اتوبوس‌ها را از کشورهای خارجی وارد کرده و خود با مواد و ابزارآلاتی ساده مانند چوب، آهن، اره و… برای آن‌ها اتاق می‌ساختند. اتاق‌هایی که اتفاقاً برای آن دوران کاملاً مناسب و خوب بودند. بدین ترتیب می‌بینیم که صنعت ساخت اتاق اتوبوس در ایران پیشینه‌ای بسیار کهن داشته و ایران یکی از پیشگامان این صنعت محسوب می‌شود. احمد خیامی با مشاهدهٔ این کارگاه‌ها در تهران عاشق این کار شد و آرزو داشت خودش بتواند کارگاهی بنا کرده و به ساخت اتاق اتوبوس بپردازد اما این کار نیاز به سرمایهٔ زیادی داشت و امکان آن در آن دوران برای احمد فراهم نبود. به همین دلیل وی تصمیم گرفت در ابتدا کاری را آغاز کند که نیاز به سرمایهٔ زیادی نداشته باشد. وی پس‌ازاینکه سال‌ها در حوزهٔ خودرو فعالیت کرده بود و کارهایی مانند تعمیرگاه و جابجایی خودروها را انجام داده بود دریافت که یکی از مهم‌ترین مسائل مربوط به خودرو، تأمین قطعات یدکی آن‌ها است؛ بنابراین چون سرمایه‌اش اجازه نمی‌داد کارگاه ساخت اتاق اتوبوس تأسیس کند تصمیم گرفت یک مغازهٔ کوچک فروش لوازم و قطعات یدکی خودرو دایر کند.

بدین منظور احمد یک مغازهٔ کوچک از یکی از آشنایانش در خیابان اکباتان اجاره کرده، تابلوی بزرگی با عنوان «فروشگاه تضامنی برادران خیامی» بالای آن نصب نموده و در آن به فروش قطعات یدکی خودرو مشغول شد. احمد بااینکه در تهران بود اما برادرش محمود را که در مشهد مانده و ادارهٔ تعمیرگاه را بر عهده داشت فراموش نکرده و مغازهٔ فروش لوازم‌یدکی خود را با عنوان برداران خیامی نام‌گذاری کرد. احمد خیامی که قبلاً با نمایندگی‌های مختلفی کار کرده بود و اعتماد اشخاص چون برادران کاشانچی، برادران نمازی و فریدون سودآور را جلب نموده بود، در شغل جدیدش از این اعتماد استفاده کرده و قطعات یدکی خودروها را برای فروش در مغازه‌اش از آن‌ها نسیه می‌کرد. سپس سر موعد حساب خود را تسویه می‌نمود که این امر باعث جلب اعتماد بیشتر و پیشرفت او در کارش شد. البته نمایندگی‌های دیگری که قبلاً با احمد خیامی کار نکرده بودند در ابتدا به او اعتماد نکرده و جنس نسیه نمی‌دادند. به‌هرحال احمد تصمیم داشت قطعات همهٔ خودروهای آن دورانِ ایران را در مغازه‌اش داشته باشد و همین کار را هم کرد.

بدین ترتیب کار فروشگاه لوازم‌یدکی برادران خیامی خیلی زود گرفت و درآمد بالایی کسب کرد. این امر موجب شد که احمد طبقات بالایی فروشگاه و مغازه‌های اطراف آن‌را یکی‌یکی ابتدا اجاره کرده و بعد بخرد. سپس او از یک مهندس آرشیتکت خواست دکوراسیون طبقهٔ اول را تغییر داده و آن‌را تبدیل به فروشگاه بزرگی کند. طبقات بالا نیز تبدیل به آپارتمان‌های دفتری شدند. رونق کار او به‌قدری بالا رفت که تعدادی کارمند و فروشنده هم استخدام نمود. به همین منوال احمد فروشگاه را توسعه داده و آن‌را تبدیل به چند دهنه مغازه در خیابان اکباتان کند. بعدها نام این فروشگاه به پی‌ال‌پی تغییر یافته و به یکی از بزرگ‌ترین فروشگاه‌های قطعات یدکی ایران تبدیل شد. درآمد این فروشگاه به‌قدری زیاد بود که احمد خیامی می‌توانست به‌راحتی تا آخر عمر در ناز و نعمت زندگی کند؛ اما او آرزوهای بزرگ‌تری در سر داشت و نمی‌توانست صرفاً به کسب درآمد معمولی اکتفا کند. او به دنبال ایجاد تحولی در صنعت حمل‌ونقل ایران بود.

به همین دلیل او تصمیم گرفت غیر از عرضهٔ قطعات یدکی خودرو، نمایندگی فروش لاستیک و باطری را هم اخذ کند. سپس نمایندگی لاستیک کانتیننتال، باطری دنا و قطعات دیگر را گرفت و درآمدش بیش‌ازپیش افزایش یافت. بدین ترتیب با به دست آوردن سرمایهٔ زیاد تصمیم گرفت به آرزوی دیرینه‌اش یعنی ساخت اتاق اتوبوس جامهٔ عمل بپوشاند. به همین دلیل قطعه زمینی در جادهٔ کرج به قیمت متری یک تومان خرید و در تاریخ ۱۲ مهر ۱۳۴۱ شرکتی با نام ایران‌ناسیونال را با سرمایه‌ای حدود ۱۰ میلیون تومان تأسیس نمود که دفتر مرکزی آن در طبقهٔ بالای همان ساختمان فروشگاه لوازم‌یدکی قرار داشت. سپس در زمین خریداری‌شده سالن بزرگی احداث و وسایل ساخت اتاق اتوبوس را در آن نصب کرد. کار شرکت نیز در تاریخ ۲۸ اسفند ۱۳۴۲ با تولید اتوبوس آغاز شد. احمد خیامی برای ساخت اتوبوس، شاسی و موتور اتوبوس‌های ۳۲۱ مرسدس بنز را از فریدون سودآور می‌گرفت و بر روی آن‌ها اتاق می‌ساخت.

اما این کار تازگی نداشت و همان‌طور که اشاره شد در آن دوران کارگاه‌های متعددی در ایران به ساخت اتاق اتوبوس می‌پرداختند که انصافاً اتاق‌های خوبی هم می‌ساختند که با نمونه‌های خارجی تفاوت چندانی نداشت و حتی گاهی بهتر هم می‌شد. این نشان از سابقهٔ درخشان و تبحر بالای صنعت‌گرانی ایرانی در ساخت اتاق اتوبوس داشت که ایران را به یکی از برترین سازندگان اتاق اتوبوس در دنیا تبدیل می‌کرد؛ بنابراین احمد خیامی تصمیم گرفت برای جلب خریدار بیشتر، ابتکارات و نوآوری‌های در اتوبوس‌های تولیدی شرکتش ایجاد کند. احمد در دورانی که به جابجایی خودروهای نو از تهران به مشهد می‌پرداخت، با اتوبوس از مشهد به تهران بازمی‌گشت و به همین دلیل با مشکلات مسافران و اتوبوس‌ها آشنا بود. او می‌دانست که یکی از مشکلات عمدهٔ مسافران در هنگام سفر با اتوبوس، دستشویی بود که هر بار برای رفع مشکل مجبور بودند از راننده برای توقف خواهش و تمنا کنند. به همین دلیل تصمیم گرفت در انتهای اتاق اتوبوس‌ها یک دستشویی کوچک نصب کند. با این کار فروش اتوبوس‌های ساخت ایران‌ناسیونال دو برابر شد. همچنین احمد خیامی با مذاکراتی که با اداره‌ها، سازمان‌ها و کارخانه‌ها انجام داد، موفق شد اتوبوس‌های تولیدی خود را برای سرویس کارکنان مؤسسات مذکور عرضه کند.

با این کارها و همچنین رضایت بالایی که راننده‌ها از اتوبوس‌های ساخت ایران‌ناسیونال داشتند، فروش شرکت بیش‌ازپیش رونق گرفت. بااین‌حال شرکت‌های اتوبوس‌سازی رقیب نیز با تقلید از ایران‌ناسیونال، اتوبوس‌های خود را مجهز به دستشویی کرده بودند اما احمد خیامی بازهم ایده‌های جدیدی داشت. او در گوشه‌ای از اتوبوس‌ها اقدام به نصب یخچال نمود تا مسافران در طول مسیر از نوشیدنی‌های خنک استفاده کنند. با این اقدامات نوآورانه همچنان فروش اتوبوس‌های ایران‌ناسیونال رونق بالایی داشت. سپس احمد خیامی تصمیم گرفت روند تولید اتوبوس را پیشرفته‌تر و سریع‌تر کند. به همین دلیل با کمک متخصصان آلمانی، ابزارآلات سادهٔ تولید را با ماشین‌آلات جدید و پیشرفته جایگزین کرد و همچنین بجای رنگ کردن اتاق اتوبوس‌ها به شیوهٔ سنتی با قلم‌مو، اتاق رنگ مدرنی ایجاد کردد. در این اتاق، رنگ‌پاش‌های برقی اتاق اتوبوس‌ها را به‌صورت مساوی و یکنواخت رنگ می‌کردند. علاوه بر این، در کنار سالن اصلی ساخت اتاق اتوبوس، یک سالن بزرگ نیز جهت ساخت صندلی‌های راحت برای اتوبوس‌ها احداث شد. این کارگاه صندلی‌سازی بعدها منجر به احداث نخستین کارخانهٔ بزرگ مبل‌سازی ایران توسط احمد خیامی بنام مبلیران شد که در قسمت‌های آینده به آن می‌پردازیم.

در همین سال‌ها بود که احمد خیامی برادرش محمود را هم به تهران آورد تا در انجام کارها در کنارش باشد و او را با کار در کارخانه و فروشگاه لوازم‌یدکی آشنا کرد. بدین ترتیب روند تولید اتوبوس در شرکت ایران ناسیونال ادامه داشت و سپس ساخت مینی‌بوس‌های بنز ۳۱۹ نیز هم به تولیدات اضافه شد؛ اما هنوز هم تولید اتوبوس و مینی‌بوس آن‌هم در تیراژی کم، احمد خیامی را راضی نمی‌کرد. او فکرهای بزرگ‌تری داشت. به همین دلیل وقتی فهمید برادر کوچکش کاملاً با کارها آشنا شده و بر آن‌ها مسلط است، تصمیم گرفت کارگاه تولید اتوبوس و فروشگاه لوازم‌یدکی را به محمود سپرده و خود راهی سفری دور دنیا شود. احمد قصد داشت از نزدیک با کارخانجات خودروسازی بزرگ و معروف دنیا آشنا شده و از میان محصولات آن‌ها خودرویی را جهت مونتاژ در ایران انتخاب کند. احمد خیامی تصمیم بزرگی گرفته بود. او قصد داشت خودرویی سواری در ایران تولید کند.

تمامی قسمت‌ها
تاریخچهٔ پیکان، یار قدیمی ایرانیان (قسمت اول)
تاریخچهٔ پیکان، یار قدیمی ایرانیان (قسمت دوم)
تاریخچهٔ پیکان، یار قدیمی ایرانیان (قسمت سوم)
تاریخچهٔ پیکان، یار قدیمی ایرانیان (قسمت چهارم)
تاریخچهٔ پیکان، یار قدیمی ایرانیان (قسمت پنجم)
تاریخچهٔ پیکان، یار قدیمی ایرانیان (قسمت ششم)
تاریخچهٔ پیکان، یار قدیمی ایرانیان (قسمت هفتم)
تاریخچهٔ پیکان، یار قدیمی ایرانیان (قسمت هشتم)
تاریخچهٔ پیکان، یار قدیمی ایرانیان (قسمت نهم)
تاریخچهٔ پیکان، یار قدیمی ایرانیان (قسمت دهم)
تاریخچهٔ پیکان، یار قدیمی ایرانیان (قسمت یازدهم)
تاریخچهٔ پیکان، یار قدیمی ایرانیان (قسمت دوازدهم)
تاریخچهٔ پیکان، یار قدیمی ایرانیان (قسمت سیزدهم)
تاریخچهٔ پیکان، یار قدیمی ایرانیان (قسمت چهاردهم)
تاریخچهٔ پیکان، یار قدیمی ایرانیان (قسمت پانزدهم)
تاریخچهٔ پیکان، یار قدیمی ایرانیان (قسمت شانزدهم)
تاریخچهٔ پیکان، یار قدیمی ایرانیان (قسمت آخر)