آیا خرید خودرو واقعا سرمایه‌گذاری به شمار می‌رود؟

امروزه خودرو یکی از مهم‌ترین کالاهای مدنظر مردم برای سرمایه‌گذاری به شمار می‌رود اما این کار تا چه اندازه سودآور است؟!

وبگاه «بالانس»، راهنما و آموزش‌دهنده امور مالی، مهم‌ترین ویژگی یک سرمایه‌گذاری را این‌گونه تعریف می‌کند:

سرمایه‌گذاری باید برای شما درآمدزا باشد.

پس اگر خرید یک خودرو بتواند باعث سودآوری مالی داشته باشد، احتمالا یک سرمایه‌گذاری خواهد بود. با این وجود، من معتقدم یک صفحه ناخوانده در این کتاب وجود دارد؛ یک نکته که مردم کمتر به آن توجه می‌کنند. نکته‌ای که پرداخت به آن، کمک شایانی در حرکت به سوی سرمایه‌گذاری واقعی می‌کند. در ادامه این مطلب نگاهی به مفهوم یک سرمایه‌گذاری درست و جایگاه خرید خودرو در آن خواهیم داشت.

سرمایه‌گذاری چیست؟

در حالت کلی، سرمایه‌گذاری به فرایند مبادله پول یا نوعی دارایی دیگر است که روند رشد ارزش آن با توجه به فاکتورهای مشخص پیش‌بینی می‌شود. مشخصا این پیش‌بینی‌ها همیشه درست نیستند. در بهترین حالت، شما یک محصول یا دارایی را زمانی که ارزش کمی دارد خریداری می‌کنید و وقتی که آن ارزش به بیشترین حدش می‌رسد، می‌فروشید. اما این دنیا ایده‌آل نیست؛ پس خبری هم از سرمایه‌گذاری آرمانی نخواهد بود.

به‌جز کسانی که خود در معاملات بزرگ دست دارند و مدیرانی که راهبر تجارت‌های بزرگ هستند، کمتر کسی اطلاعات کافی از بازار دارد و می‌تواند به یک سرمایه‌گذاری ایده‌آل دست پیدا کند. با این همه نمی‌توان قدرت دستیابی به اطلاعات کنونی را دست‌کم گرفت. احتمالاً هر کسی با هوش مالی خوب که آموزش مناسب ببیند، می‌تواند موفقیت‌های خوبی در این بازار داشته باشد.

سرمایه‌گذاری در برابر ذخیره

بسیاری از مردم ما مفهوم ذخیره پول یا دارایی را با مفهوم سرمایه‌گذاری اشتباه می‌گیرند که ناشی از تورم‌های پیاپی روی‌داده است؛ البته مردم همه‌جای جهان دچار این تصور می‌شوند. برای تمایز این دو موضوع باید ابتدا نگاهی به دارایی داشته باشیم که خود مفهوم ساده‌ای دارد. مجموعه «نیشن واید»، دارایی را این‌گونه و به‌عنوان یک نقطه مقابل بدهی تعریف می‌کند:

دارایی هر آن چیزی به شمار می‌رود که در مالکیت شما قرار دارد و از لحاظ مالی ارزشمند است.

پس ذخیره‌کردن، نگه‌داری یک دارایی خواهد بود. توجه کنید که هیچ صحبتی از سود‌آوری به میان نیامده است. با این وجود، همه ما یک خانه، ماشین، زمین، حساب‌های بانکی، آثار هنری و… را دارایی می‌شماریم. نتیجه ابتدایی آنکه اگر یک خودرو را خریداری کرده‌اید و به نگهداری از آن می‌پردازید، شما مالک یک دارایی به اسم خودرو هستید و بس.

کاهش ارزش خودرو با گذر زمان

برای اینکه بتوان خودرو را یک سرمایه‌گذاری دانست باید شامل افزایش ارزش در بازار شود. داستان افزایش ارزش خودرو در بازارهایی با ثبات بیشتر مانند ایالات‌متحده، آلمان و… در برابر ایران کمی متفاوت است. به‌صورت عمومی، شما اگر کالایی مصرفی (نه هنری) را خریداری کنید، پس از مدتی از ارزش آن کاسته می‌شود چراکه کاربری و فایده این محصول با عمر آن رابطه وارونه دارد. هرچه گوشی همراه شما قدیمی‌تر باشد کاربرد کمتری دارد پس ارزش کمتری هم خواهد داشت.

همین داستان درباره خودروها نیز صدق می‌کند. در کشورهای پیشرفته‌تر که هر روز فناوری جدید محصولات قدیمی را کنار می‌زند و رقابت در بازار به وفور به چشم می‌خورد، ارزش محصولات کاربردی با گذر عمرشان کاسته می‌شود. رسانه «بالانس» کاهش ارزش خودرو در گذر زمان را یک دلیل مهم می‌شمارد که خودرو را از لیست دارایی‌های قابل‌سرمایه‌گذاری خارج می‌کند.

جدا از خودروهایی که کلکسیونی برشمرده می‌شوند یا ابرخودروها که جایی در کشور ما ندارند، منطقی آن است که با گذر زمان ارزش خودروهای کاربردی کاهش پیدا کند. حقیقت هم همین است. روزنامه «تایمز» انگلستان برای توصیف سرمایه‌گذاری روی خودرو می‌نویسد:

مهم‌ترین نکته‌ای که باید به ذهن بسپارید آن است که بدانید بیشتر خودروها هرگز به سرمایه‌ای درآمدزا تبدیل نمی‌شوند. حتی اگر سودی هم داشته باشند، بسیار کم خواهد بود.

پس چرا آنچه ما می‌بینیم خلاف این استدلال را اثبات می‌کند؟

تورم و تصور سرمایه‌گذاری

نرخ بالای رشد تورم در کشور، قیمت محصولات مصرفی را روزانه افزایش می‌دهد. در بازار ما، خودرو هم به سرنوشت چیپس و آب‌میوه دچار می‌شود و هر روز با نوسانات قیمت دست‌وپنجه نرم می‌کند. همین مسئله باعث می‌شود ذخیره‌کردن دارایی ما مانند یک سرمایه‌گذاری ظاهر شود. ما امروز خودرویی را به قیمت ۳۰۰ میلیون تومان می‌خریم و سه ماه بعد احتمالا با قیمتی بالاتر خواهیم فروخت. این روند تقریبا عادی شده است.

آنچه می‌خواهم به آن اشاره کنم افزایش قیمت تمام محصولات بازار است؛ حتی دانش! با افزایش قیمت‌ها در بازار، خودروهای عمومی هم روندی صعودی را طی می‌کنند. اما من معتقدم با این وضعیت هم خرید خودرو سرمایه‌گذاری نیست. بگذارید کمی این مطلب را روشن‌تر کنم. یک راه مناسب برای درک این مسئله، مقایسه قیمت هر خودرو با نرخ چیزی است که همیشه ارزش منحصربه‌فرد خود را در تاریخ انسانی حفظ کرده است: طلا.

برای مثال، قیمت یک خودروی ۲۰۶ نو در سال ۱۳۹۵ به‌طور میانگین برابر ۳۳.۵ میلیون تومان بود. یک سکه تمام بهار آزادی هم در این زمان حدودا ۱,۱۰۹,۰۰۰ تومان ارزش داشت؛ پس یک عدد ۲۰۶ مدل ۹۵ که آن زمان خودرویی تازه به شمار می‌رفته، به اندازه ۳۰.۲ سکه تمام بهار ارزش داشته است. حال همین خودرو با گذر ۷ سال به مرز ۳۲۰ میلیون تومان رسیده است. نرخ سکه تمام بهار آزادی هم در لحظه نگارش این مقاله برابر ۲۵,۶۷۸,۰۰۰ تومان است؛ پس پژو ۲۰۶ مدل ۹۵ شما معادل ۱۲.۴۶ سکه تمام بهار ارزش دارد.

می‌بینیم که ارزش خودروی شما در برابر طلا با گذشت زمان کاهش پیدا کرده است. پس شما با خرید یک پژو ۲۰۶ نو در سال ۱۳۹۵ و نگهداری آن سرمایه‌گذاری نکرده‌اید؛ حتی باوجود اینکه قیمت بازاری آن برابر ۳۲۰ میلیون تومان یعنی حدودا ۱۰ برابر شده است. شما دارایی از دست داده‌اید. ارزش خودروی شما با گذر زمان کمتر شده است. همان اتفاقی که در اغلب کشورهای پیشرفته به وضوح دیده می‌شود. در کشور ما باید کمی ریزبینانه‌تر به این مسئله نگاه کنید.

خرید خودرو سرمایه‌گذاری نیست!

رسانه «CNBC» درباره اهمیت خرید خودرو می‌نویسد:

جدا از خرید خانه، خودرو احتمالا دومین خرید سنگین و بزرگی خواهد بود که در عمرتان انجام خواهید داد.

این خرید سنگین بخش زیادی از دارایی شما را به خود اختصاص می‌دهد که بعدها می‌تواند شما را از اخذ وام و مصیبت‌های دنباله‌روی آن دور کند. اما همان‌گونه که بحث کردیم نمی‌توان از آن به‌عنوان یک سرمایه‌گذاری یاد کرد. نویسنده به مطلب مهم دیگری هم اشاره می‌کند:

متوجه شده‌ام که تمرکز بیش‌ازاندازه روی قیمت تبلیغاتی یک خودرو بزرگ‌ترین و گران‌ترین اشتباه خریداران آن است. مردم غالبا یک خودرو را بدون درک واقع‌گرایانه نسبت‌به مخارج واقعی مالکیت آن خریداری می‌کنند.

این مهم، نکته‌ای دیگر را یادآور می‌شود. حتی اگر خودرویتان را یک سرمایه‌گذاری به شمار بیاورید، آیا می‌توانید در درازمدت از هزینه‌های جانبی آن صرف نظر کنید؟ این هزینه‌ها در برابر قیمت طلا چه رقمی را به نمایش می‌گذارند؟ تصور کنید پول خود را روی یک سهام سرمایه‌گذاری کرده‌اید، آیا برای اینکه سهام شما به سودآوری برسد، به‌صورت دوره‌ای پول بیشتری را روی آن خرج می‌کنید؟! مسلما این‌طور نیست. هزینه‌های درازمدت نگهداری خودرو غیرقابل چشم‌پوشی است.

منطق پشت خرید یک خودرو

من در این مطلب در تلاش بودم تا به تصوری نادرست و ظاهرا عامه‌پسند بپردازم و از مناظر گوناگون، درست و نادرست بودن آن را بررسی کنم.  رسانه «Seguros y Pensiones para TODOS»، یک مشاوره‌دهنده مالی اسپانیایی، می‌گوید که پیش از خرید خودرو باید دلیلی محکم برای آن داشته باشیم؛ یعنی شرایطی که در آن، مالکیت یک خودرو می‌تواند تصمیم عقلانی و کمک‌کننده برای انجام امورمان باشد. خرید خودرو برای شما سودآوری ندارد مگر آنکه در کار معامله خودرو باشید و آن را در مدتی کوتاه (در مقیاس تغییرات بازار) به فروش برسانید. دیدیم که با نگهداری از یک خودروی کاربردی حتی ارزش کنونی آن هم حفظ نخواهد شد.

اگر خرید خودرو برایتان صرفه اقتصادی نداشته باشد ممکن است به روش‌هایی مانند لیزینگ یا خرید اقساطی خودرو روی بیاورید؛ اما در کشور ما این کار چندان به‌صرفه و عقلانی شمرده نمی‌شود؛ برای درک بیشتر این موضوع مقاله «پرداخت نقدی، خرید اقساطی یا لیزینگ؟ آیا راهی به‌صرفه برای مالکیت خودرو وجود دارد؟» را مطالعه کنید. پس اگر به دنبال سرمایه‌گذاری واقعی هستید بهتر است مطالعه خود را افزایش دهید و در این راه از منابع مطمئن آموزش ببینید؛ چراکه:

سرمایه‌گذاری دلیلی مناسب برای خرید یک خودرو نیست.