با گران ترین سانحه هوایی جهان آشنا شوید؛ سقوط بمب افکن میلیارد دلاری B2

آتش‌سوزی برترین بمب‌افکن پنهان‌کار ناوگان هوایی ایالات‌متحده چند میلیارد دلار خسارت وارد کرد.

مورخ ۲۳ فوریه سال ۲۰۰۸ حدود ساعت ۱۰:۳۰ به‌وقت محلی جزیره «گوام»، بمب‌افکن پهنان‌کار «B2 اسپیریت استلث» که ملقب به «روح کانزاس» هم شناخته می‌شود، بالافاصله پس از آغاز پرواز به سمت زمین سرازیر شد. با وجود تلاش‌های تیم برای دردست‌گرفتن کنترل این هواپیمای نظامی، بال سمت چپ با زمین برخورد می‌کند و هر دو خلبان آن به بیرون اجکت (پرتاب عمدی خلبان برای حفظ جان او) می‌شوند. هر چند یکی از آن دو از ناحیه مهره‌های ستون‌فقرات آسیب می‌بیند اما هر دو زنده می‌مانند.

هر چند این رخداد تنها چند ثانیه به درازا می‌کشد اما بالغ بر ۲ میلیارد دلار ضرر را متمل نیروی هوایی ارتش ایالات‌متحده می‌کند. بمب‌افکن B-2 که می‌تواند چندین شهر را زیر نظر بگیرد و بمبارانی جهنمی را ایجاد کند، تنها به‌خاطر تغییر وضعیت آب‌وهوا سرنگون شد. انگار که طبیعت می‌خواسته بار دیگر قدرت خود را به انسانیت ثابت کند.

پروازی به سوی خانه

قرار بود بمب‌افکن یادشده از منطقه فرماندهی جزیره گوام پرواز کند. این پرنده بمب‌افکن و جاسوس به‌همراه سه فروند B-2 دیگر، به‌خاطر افزایش تنش‌ها با کره‌شمالی و چین به منطقه یادشده اعزام شده بود و قرار بود در تاریخ ۲۳ فوریه به خانه بازگردد. برنامه بر آن بوده که سر صبح، دو فروند B-2 به‌همراه یکدیگر پروازی ۱۶ ساعته را به مقصد ایالات‌متحده آغاز کنند و در میان راه هم، دو بار سوخت‌گیری هوایی انجام دهند. در همین راستا، دو خلبان لوازم شخصی و اطلاعات محرمانه نظامی را وارد بمب‌افکن B-2 می‌کنند.

زمانی که خلبانان تصور می‌کردند همه‌چیز آماده است و سفر آغاز شده، سیستم داده‌های هوایی B-2 به‌خاطر سطح بالای رطوبت خطا می‌دهد. مسئولان ناظر پرواز از میزوری هم از مشکل بی‌خبر بودند. با آغاز حرکت در باند پرواز، چراغ هشدار کلی هواپیما به‌همراه یک چراغ سیستم کنترل پرواز روشن می‌شود و پس از ۶ ثانیه ناپدید می‌شود. کمک‌خلبان مشکل را بررسی می‌کند و نتیجه می‌گیرد که خطا رفع شده است. ۲۰ ثانیه بعد، خلبان اصلی دماغه B-2 را برای آغاز پرواز بلند می‌کند.

چیزی که خلبانان از آن بی‌خبر بودند، مشکل حسگر PTU بود که داده‌های سرعت هوایی را نیز به اشتباه گزارش می‌کند. به گزارش این حسگر، B-2 در لحظه بلندشدن با سرعت ۲۶۰ کیلومتر بر ساعت حرکت می‌کند که در مقایسه با سرعت ۲۴۱ کیلومتر بر ساعت سرعتی ایمن به شمار می‌رود.

با بلندشدن چرخ‌های بمب‌افکن از زمین، سیستم کنترل پرواز تصور می‌کند که در حال سقوط آزاد است و به همین جهت، عملیات «دماغ بالا» ۳۰ درجه‌ای را انجام می‌دهد که تصادف این هواپیمای سنگین‌وزن و (در آن لحظه) کند را تضمین می‌کند. خلبان شماره ۱ تلاش می‌کند تا کنترل را به دست بگیرد اما ظاهرا در وضعیتی غیرقابل بازیابی قرار داشته است. نوک بال سمت چپ بمب‌‌افکن با سطح باند پرواز برخورد می‌کند و هر دو خلبان اجکت می‌شوند. هواپیما بلافاصله سقوط کرده، به زمین می‌خورد و در آتش می‌سوزد.

کارکنان باند پرواز بلافاصله هر دو خلبان را نجات می‌دهند. یکی از آن دو در لحظه اجکت با مشکل ستون‌فقرات مواجه می‌شود که برپایه گزارش‌ها بعدا بهبودی می‌یابد. بدنه روح کانزاس به‌مدت ۶ ساعت در آتش می‌سوزد و مساحتی به اندازه ۴ جریب را به آتش می‌کشد.

مسئولیت این شکست گران برعهده خطای سیستم پرواز می‌افتد که نهایتا منجر به سقوط و آتش‌سوزی یکی از گران‌ترین پرنده‌های جهان می‌شود. B-2 مانند بسیاری از هواپیماهای مدرن به‌جای سیستم‌های مکانیکی از سیستم‌های الکترونیکی برای هدایت پرواز استفاده می‌کند و به‌همین دلیل، تکیه زیادی روی داده‌هایی دارد که توسط حسگرها گردآوری می‌شود. در هر فروند بمب‎‌افکن B-2 به ۲۴ حسگرهای PTU مجهز می‌شود که بر پایه اطلاعاتشان، سرعت، زاویه پرواز، زاویه چرخش و ارتفاع را اندازه‌گیری می‌کنند.

در این سانحه، رطوبت هوای جزیره گوام به حسگرها نفوذ می‌کند و باعث ایجاد خطا اندازه‌گیری می‌شود. بنابراین خلبان پیش از رسیدن به سرعت کافی، اقدام به بلندکردن دماغه می‌کند که خود یکی از دلایل پرواز ناموفق قلمداد می‌شود. درحالی که ارتفاع افزایش پیدا می‌کرد، سیستم تصور می‌کرد درحال سقوط آزاد است. با این اوصاف، تصادف B-2 غیرقابل اجتناب بود.

 در سال ۲۰۰۶ هم گزارش رطوبت بالای این جزیره و اختلال پرواز ناشی از آن گزارش شده بوده اما هیچ‌وقت راه خود را به مراحل نگهداری از بمب‌افکن در این جزیره پیدا نمی‌کند. پس از این واقعه، نیروی هوایی آمریکا فعالسازی گرمکن PTU را به‌عنوان یک پیش‌نیاز پرواز، اجباری کرد. خسارت امروزی سانحه B-2 چندمیلیون‌ دلاری، برابر ۲ میلیارد دلار ارزیابی شده است. این رویداد هشداری برای سیستم‌های نظامی بود که می‌خواهند در هر شرایطی آماده باشند؛ یک رطوبت ساده توانست یک بمب‌افکن پنهان‌کار را از پا در بیاورد پس درس‌های زیادی برای آموختن وجود دارد.