نگاهی به موشک های کروز: مشخصات فنی، برد و هر آنچه باید دانست

در سال‌های اخیر موشک های کروز بیش از هر زمان دیگری در عرصه جنگ‌ها مطرح شده‌اند اما این موشک ها چه مشخصاتی دارند و برد آن‌ها چقدر است؟


موشک ها و هواپیماهای سرنشین دار معمولاً شبیه یکدیگر به نظر می‌رسند چراکه هر دو جزو ماشین‌های پرنده‌ای هستند که با حداکثر کارایی و آیرودینامیک طراحی می‌شوند. در ناوگان هوایی ارتش آمریکا، لاکهید F-104 استارفایتر به دلیل طراحی کم‌عرض و شبیه موشک خود با نام مستعار موشک متحرک و مردی در داخل آن شناخته می‌شود. با این تفاسیر شاید فکر کنید موشک های کروز از همان پیشرانه‌های هواپیماها استفاده می‌کنند. این موضوع تا حدود زیادی صحیح است چراکه پیشرانه‌های جت موشک های کروز در بسیاری از هواپیماهای نظامی نیز بکار رفته‌اند هرچند باید این نکته را به یاد داشت که هریک از آن‌ها برای اهداف متفاوتی طراحی شده‌اند و به روش متفاوتی هم پرواز می‌کنند. البته که از نظر ابعاد و وزن نیز تفاوت‌های فاحشی بین موشک های کروز و هواپیماها وجود دارد. در این مقاله پیشرانه برخی از موشک های کروز و همچنین مشخصات و برد آن‌ها را بررسی خواهیم کرد.

همچنین بخوانید: مقایسه موتورهای رم جت و اسکرم جت؛ مشخصات، تفاوت‌ها و هر آنچه باید دانست

V-1 آلمان، اولین موشک کروز جهان

انواع مختلفی از پیشرانه جت وجود دارد و اولین موشک کروز دنیا از یک پیشرانه جت خلاقانه در دوران خود استفاده کرده بود. این موشک که V-1 نام داشت توسط ژرمن‌ها تولید شد و به پیشرانه پالس جت مجهز بود. البته نام اصلی موشک V-1 فیسلر Fi-103 است. این موشک اولین بار علیه لندن و در سال ۱۹۴۴ بکار گرفته شد و پیشرانه آن نیروی پیشران ۲۹۳۶ نیوتونی تولید می‌کرد تا حداکثر بردش به حدود ۲۴۱ کیلومتر برسد. همین برد محدود به شدت روی عملکرد موشک تأثیر می‌گذاشت زیرا توانایی رسیدن به اهداف خود را نداشت هرچند تحقیقات بعدی روی بهبود برد آن متمرکز شد. نهایتاً این موشک می‌توانست به برد ۴۰۲ کیلومتری برسد هرچند بازهم کاربردی نبود چراکه فاصله برلین تا لندن حدود ۹۳۰ کیلومتر است و امکان هدف قرار دادن پایتخت انگلستان از برلین میسر نبود. البته ژرمن‌ها موشک V-1 را از فرانسه پرتاب می‌کردند تا اهداف خود را تخریب نمایند. اولین موشک کروز دنیا می‌توانست با حداکثر سرعت ۶۶۸ کیلومتر در ساعت پرواز کند و امکان پرتاب آن از بمب‌افکن‌های هینکل ۱۱۱ وجود داشت. این امر باعث شده بود V-1 شهرهای دیگر همچون آنتورپ بلژیک نیز را مورد هدف قرار دهد. پس از V-1 بود که یک موشک مهم دیگر با نام V-2 که از نوع موشک های بالستیک بود توسط ژرمن‌ها تولید شد.

مقایسه موشک های کروز و بالستیک قاره‌پیما

طولی نکشید موشک هایی معرفی شدند که عملکردی بسیار بهتر از اولین موشک های کروز آلمانی داشتند. در دهه بعدی پس از جنگ جهانی دوم و در سال ۱۹۵۹ ارتش آمریکا موشک اطلس را رونمایی کرد که همچنان رکورد جهانی گینس برای بیشترین برد را در اختیار دارد. این موشک می‌تواند به برد قابل‌توجه ۱۶۶۶۸ کیلومتر دست یابد. البته باید دانست موشک اطلس از نوع کروز نبوده بلکه از نوع موشک بالستیک قاره‌پیما محسوب می‌شود. باید دانست موشک های کروز در داخل جو زمین حرکت می‌کنند و ارتفاع کمی از سطح زمین دارند درحالی‌که موشک های بالستیک قاره‌پیما در فضا حرکت کرده و پس از نزدیک شدن به هدف مدنظر شروع به کاهش ارتفاع کرده و با هدف نهایی خود برخورد می‌کنند.

نکته دیگر اینکه موشک های بالستیک قاره‌پیما از پیشرانه راکت استفاده می‌کنند درحالی‌که موشک های کروز به پیشرانه جت مجهز هستند. استفاده از مسیرهای نزدیک به زمین و استفاده از ژیروسکوپ و تکنولوژی جی‌پی‌اس باعث شده تشخیص و رهگیری موشک های کروز تا حدی دشوار باشد هرچند همین موضوع روی برد آن‌ها تأثیر دارد و موشک های کروز اغلب برد عملیاتی پایین‌تری نسبت به انواع بالستیک خواهند داشت. بنا به همان دلایلی که ذکر شد، قابلیت تخریب موشک های کروز نیز کمتر خواهد بود. در ادامه به برخی از ترسناک‌ترین و مشهورترین موشک های کروز و برد آن‌ها خواهیم پرداخت.

استورم شادو

یکی از مشهورترین موشک های کروز دنیا استورم شادو نام دارد که سال ۱۹۹۷ معرفی شد و اولین بار نیروی هوایی بریتانیا در سال ۲۰۰۴ آن را خریداری کرد. این موشک محصول مشترک بریتانیا و فرانسه بوده و ایتالیا نیز برخی قطعات آن را تأمین کرده است. استورم شادو از پیشرانه میکرو توربو TRI-60-30 استفاده می‌کند و می‌تواند به حداکثر سرعت حدود ۹۶۵ کیلومتر در ساعت دست یابد. برد این موشک بسته به نسخه سفارش داده شده فرق می‌کند به گونه‌ای که نسخه AP فقط ۱۴۰ کیلومتر برد دارد درحالی‌که برد یکی دیگر از نسخه‌های آن به ۵۵۰ کیلومتر می‌رسد. نسخه‌ای از استورم شادو در اختیار نیروی دریایی قرار دارد که می‌تواند تا مسافت ۱۴۰۰ کیلومتر را طی کند. این موشک را می‌توان از زیردریایی‌ها یا ناوهای جنگی شلیک کرد. موشک موردبحث طول ۵ متری دارد و یکی از سلاح‌های جنگنده رافال، تایفون، میراژ ۲۰۰۰ و تورنادو محسوب می‌شود.

تاماهاوک

موشک کروز تاماهاوک آمریکا یکی دیگر از انواع مشهور و قدیمی مورد استفاده در دنیاست. این موشک از سال ۱۹۸۳ تاکنون در نسخه‌های مختلفی تولید می‌شود و در عملیات طوفان صحرا بکار رفته است. در طول چند دهه اخیر، موشک تاماهاوک به خاطر برنامه‌های بهبود مداوم بسیار مرگبارتر شده و از تکنولوژی پیشرفته‌ای سود برده است. جدیدترین نسخه از تاماهاوک در سال ۲۰۲۰ تولید شده است. خانواده موشک تاماهاوک به حدی کاربردی بوده که ارتش آمریکا می‌خواهد از آن تا سال ۲۰۴۰ و سال‌های بعدی نیز استفاده کند. موتور راکت ARC MK 135 و توربوفن F415 ویلیامز در تاماهاوک بکار رفته است. این موشک در دسته موشک های کروز برد بلند قرار می‌گیرد و برد آن به حدود ۲۴۱۴ کیلومتر می‌رسد. حداکثر سرعت موشک تاماهاوک نیز حدود ۸۸۵ کیلومتر در ساعت اعلام شده است.

3M-54 کالیبر

موشک 3M-54 کالیبر روسیه یکی دیگر از انواع کروز مرگبار در دنیاست که طول ۸.۸ متری دارد و تولید آن از سال ۲۰۰۴ آغاز شده است. از جمله مدل‌های متنوع موشک کالیبر می‌توان به نسخه 3M54-E اشاره کرد که به عنوان موشک ضد کشتی طراحی شده است. برد این موشک بین ۲۲۰ تا ۳۳۰ کیلومتر بوده و از سیستم جالبی برای حرکت آن استفاده می‌شود. یک پیشرانه توربوجت در خانواده موشک کالیبر بکار رفته که اگرچه طراحی استانداردی دارد اما برای افزایش اثرگذاری موشک، از یک بوستر ثانویه استفاده شده تا سرعت آن به فراتر از سرعت صوت برسد. در نوامبر ۲۰۲۴ گزارش شد که توانایی‌های موشک کالیبر مشابه موشک تاماهاوک آمریکاست. تحقیقات بریتانیا نشان داده که خطر موشک کالیبر را نباید دست‌کم گرفت هرچند سابقه کارایی موشک تاماهاوک احساس‌برانگیزتر است.