پروژه GCAP؛ جنگنده نسل ششم بریتانیا، ایتالیا و ژاپن برای رقابت با F-35 آمریکا

کشورهای بریتانیا، ژاپن و ایتالیا می‌خواهند با پروژه برنامه جهانی رزم هوایی GCAP، یک جنگنده پنهان‌کار نسل ششم را برای رقابت با F-35 لایتنینگ II آمریکا تولید کنند.


لاکهید مارتین F-35 لایتنینگ II، جنگنده مافوق صوت و پنهان‌کار نسل پنجمی آمریکا حدود ۲ دهه است که در خدمت ارتش این کشور قرار دارد. با اینکه شکی وجود ندارد که F-35 یکی از پیشرفته‌ترین جنگنده‌های تاریخ است اما احتمالاً برتری آن در سال‌های پیش رو به خاطر توسعه نسل بعدی جنگنده‌هایی که فعلاً در مراحل مختلف توسعه قرار دارند با چالش‌های جدی مواجه خواهد شد. جدای از رقیب خود آمریکا برای F-35 که با پروژه نسل بعدی برتری هوایی NGAD شناخته می‌شود، کشورهای دیگر نیز در حال توسعه جنگنده‌های نسل ششمی هستند.

کشورهایی همچون روسیه و چین قبلاً کار روی تولید جنگنده‌های پنهان‌کار نسل ششم را آغاز کرده‌اند. با اینکه روسیه احتمالاً به دنبال ارتقای سوخو ۵۷ کنونی و تبدیل آن به جنگنده‌ای با استانداردهای نسل ششم است اما ظاهراً چین قبلاً توسعه نه یک محصول بلکه دو جنگنده نسل ششم را شروع کرده است. با اینکه نام رسمی این جنگنده‌ها فعلاً منتشر نشده اما شایعاتی درباره استفاده از نام‌های چنگدو J-36 و شنیانگ J-50 به گوش می‌رسد. البته از نظر مشخصات فنی و عملکردی فعلاً خبر رسمی و معتبری در دست نیست. چند کشور دیگر از جمله برخی متحدان آمریکا نیز برنامه‌های مشترکی را برای تسریع در توسعه جنگنده‌های نسل ششم خود آغاز کرده‌اند. مثال برجسته این موضوع را می‌توان سیستم رزم هوایی آینده FCAS دانست که توسط فرانسه، آلمان و اسپانیا توسعه می‌یابد. برنامه رزم هوایی جهانی GCAP هم پروژه دیگری است که به دنبال تولید جنگنده پنهان‌کار نسل ششم با نام طوفان است. این پروژه با همکاری بریتانیا، ژاپن و ایتالیا پیش می‌رود. جالب اینکه بریتانیا برنامه خود برای تولید یک جنگنده نسل ششمی دیگر را نیز هدایت می‌کند و احتمالاً بخش‌هایی از آن پشتیبانی پروژه GCAP را به همراه خواهد داشت.

اما برنامه رزم هوایی جهانی GCAP چیست؟ در سال ۲۰۱۸، وزارت دفاع بریتانیا اسنادی با عنوان “استراتژی رزم هوایی: دید جاه‌طلبانه به آینده” را منتشر کرد. این سند نیاز بریتانیا به همکاری با متحدان همسوی خود به منظور طراحی جنگنده‌ای جدید را جهت جایگزینی با ناوگان قدیمی‌تر یوروفایتر تایفون و F-35B بریتانیا برجسته می‌کرد. پس از بحث و گفت‌وگوهای مفصل با چندین کشور، ژاپن و ایتالیا در دسامبر ۲۰۲۲ به بریتانیا پیوستند تا نهایتاً برنامه GCAP را راه‌اندازی نمایند. جدای همکاری این سه کشور، آینده GCAP کاملاً به چگونگی همکاری شرکت‌های دفاعی شخصی این کشورها برای تولید جنگنده نسل ششمی بستگی خواهد داشت.

شرکت‌های دخیل در این پروژه شامل BAE بریتانیا، لئوناردو ایتالیا و صنایع سنگین میتسوبیشی ژاپن هستند. اگر همه‌چیز طبق برنامه پیش برود، سه کشور یاد شده و شرکای آن‌ها تا سال ۲۰۳۵ جنگنده نسل ششم خود را تولید خواهند کرد. در حال حاضر سهامداران GCAP در حال بحث و ارزیابی قابلیت‌های توسعه چنین محصولی هستند؛ اما لحظه مهم برنامه GCAP در دسامبر ۲۰۲۳ رخ داد یعنی زمانی که هر سه کشور بریتانیا، ایتالیا و ژاپن معاهده‌ای بین‌المللی امضا کردند که در آن تمامی سهامداران با ایجاد مقر پروژه در بریتانیا موافقت نمودند. چند ماه بعد و در جولای ۲۰۲۴، اعضای GCAP در نمایشگاه هوایی فارنبورگ کانسپتی از جنگنده نسل ششم خود را به نمایش گذاشتند. اعضای GCAP امیدوارند اولین پرواز آزمایشی این جنگنده تا سال ۲۰۲۷ یعنی فقط تا ۲ سال دیگر انجام شود.

با این تفاسیر آیا طوفان بهترین جنگنده پنهان‌کار جهان خواهد بود؟ با اینکه برنامه موردبحث هنوز به تکامل نرسیده و در مراحل اولیه خود قرار دارد اما دولت‌ها و شرکت‌های دخیل در GCAP کاملاً با اعتمادبه‌نفس بالا تصمیم می‌گیرند و حتی بریتانیا نسخه تولیدی خود را طوفان نامیده است. بریتانیا می‌گوید طوفان یکی از پیشرفته‌ترین جت‌های جنگنده دنیا خواهد بود. جدای از تجهیز به پیشرفته‌ترین سیستم‌های سلاح هوشمند، این جنگنده دارای سنسورهای یکپارچه، کاکپیت مدرن و حتی راداری جدید خواهد بود که ۱۰ هزار بار بیشتر از سیستم‌های راداری جنگنده‌های موجود به بررسی و تحلیل اطلاعات می‌پردازد. همانند هر پروژه مشابه دیگری، برنامه GCAP احتمالاً هزینه بالایی در بر خواهد داشت. با توجه به فاز اولیه توسعه، قطعاً هزینه‌های تولید آن با گذشت زمان افزایش می‌یابد و روبرتو سینگولانی مدیرعامل لئوناردو در مصاحبه با وال‌استریت ژورنال گفته است:

GCAP در مجموع حداقل هزینه ۱۰۰ میلیارد یورویی خواهد داشت. ما از شرکت کشورهای دیگر در این پروژه استقبال می‌کنیم

با این وجود دولت بریتانیا قبلاً بیش از ۲ میلیارد پوند را در پروژه GCAP سرمایه‌گذاری کرده و تصمیم خود برای سرمایه‌گذاری بیش از ۱۲ میلیارد پوندی روی برنامه موردبحث در دهه آینده را نیز تائید نموده است. با اینکه زمان نسبتاً زیادی تا تولید جنگنده نسل ششم سه کشور بریتانیا، ایتالیا و ژاپن باقی مانده اما هنوز مشخص نیست که این برنامه نیز با تأخیرهای معمول پروژه‌هایی از این دست مواجه خواهد شد یا خیر.