داستان خرید و به‌کارگیری جنگنده F-14 تامکت توسط ایران

این مقاله به نقل از منابع غربی به داستان شنیدنی خرید و به‌کارگیری جنگنده F-14 تامکت توسط ایران می‌پردازد.


پیش از آنکه آمریکا جنگنده F-14 تامکت را بازنشسته کند، این پرنده نظامی به عنوان یکی از اصلی‌ترین شکارچیان آسمان‌ها شناخته می‌شد. پیشرانه‌های توربوفن پس‌سوز، خواه ساخت جنرال الکتریک باشند یا پرت اند ویتنی، باعث می‌شدند F-14 سرعتی بیش از دو برابر سرعت صوت داشته باشد. افسر رهگیر رادار RIO این جنگنده توانایی ردیابی چندین هواپیمای نظامی دشمن از فاصله حدود ۳۲۰ کیلومتری را با استفاده از رادار AWG-9 داشت و به همین خاطر از F-14 تامکت به عنوان یکی از شاخص‌ترین هواپیماهای نظامی دنیا نام برده می‌شود.

همچنین بخوانید: چرا نیروی دریایی آمریکا جنگنده F-14 تامکت را بازنشسته کرد؟

یکی دیگر از ویژگی‌های برجسته جنگنده موردبحث را می‌توان ۱۰ نقطه سخت دانست که امکان حمل ۱۴۵۰۰ پوند سلاح را مهیا می‌ساخت. افرادی که فیلم سینمایی تاپ گان را دیده‌اند شانس آشنایی با بخشی از توانایی‌های F-14 را داشته‌اند. طبیعی است که کشورهای زیادی به دنبال خرید این جنگنده بوده‌اند و زمانی که کشورمان ایران فرصت خرید آن را پیدا کرد سریعاً دست‌به‌کار شد. تقریباً همه دنیا می‌دانند که رابطه غربی‌ها با کشورمان خوب نیست و تنش‌های بین آن‌ها و ایران از دهه ۸۰ میلادی شروع شد اما این امر باعث نشد دولت ریگان قطعات یدکی F-14 را به ایران نفروشد. البته زمانی که کنگره آمریکا متوجه چنین تلاش‌های مخفیانه در دولت آمریکا شد قانونی را تصویب کرد که مانع فروش قطعات F-14 به کشورهای دیگر می‌شد. اگرچه این قانون باعث شد دسترسی ایران به قطعات یدکی موردنیاز دشوارتر شود اما همچنان کشورمان مالک تعداد قابل‌توجهی از جنگنده‌های F-14 تامکت بود.

نسل‌های جدید آمریکایی تصور می‌کنند رابطه این کشور و ایران همواره پر از تنش بوده است اما قبل از انقلاب اسلامی، آمریکا به عنوان متحد ایران در منطقه شناخته می‌شد. زمانی که محمدرضا پهلوی از جانب عراق احساس خطر کرد درخواست خرید جنگنده موردبحث را به رئیس‌جمهور آمریکا ارسال نمود. نیکسون رئیس‌جمهور وقت آمریکا به او حق انتخاب بین جنگنده‌های F-14 و F-15 را داد. F-15 با اینکه به عنوان اسطوره آسمان‌ها شناخته می‌شود اما شاه ایران جهت متفاوتی را انتخاب کرد و پس از تماشای پرواز هر دو جنگنده در پایگاه هوایی اندروز آمریکا، ۸۰ فروند تامکت را خریداری نمود.

ایران همچنین ۷۱۴ فروند موشک برد بلند فونیکس را خریداری کرد، موشکی که مرگبارترین موشک هوا به هوای دوران خود شناخته می‌شد. علاوه بر آن برنامه تمرین و آموزش خلبان‌های ایرانی به منظور هدایت تامکت ها نیز در این قرارداد وجود داشت. موشک فونیکس با همراهی سیستم راداری F-14 تامکت باعث می‌شد این جنگنده بتواند اهداف خود را از فاصله ۱۶۰ کیلومتری نابود سازد. البته شرایط به همین منوال باقی نماند و پس از آنکه شاه دستور تیراندازی به تظاهرکنندگان و شهادت صدها تن را داد اوضاع کشور به شدت ملتهب شد و سرانجام همان‌طور که می‌دانید با پیروزی انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۷، رابطه کشورمان و آمریکا دچار تغییرات اساسی گردید و دیگر خبری از قراردادهای نظامی قبلی نبود. با حمله عراق به ایران و آغاز جنگ تحمیلی، کشورمان به جنگنده‌های موردبحث جهت دفاع از مرزها نیاز مبرمی داشت. در این زمان بود که خلبان‌های ماهر کشورمان با تامکت ها برتری بی چون و چرایی را به نمایش گذاشتند و بیش از ۱۵۰ جنگنده عراقی را در طول جنگ سرنگون کردند. به نظر می‌رسد خلبان‌های کشورمان تبحر خاصی در به‌کارگیری F-14 داشته‌اند چراکه خلبان‌های آمریکایی فقط ۵ فروند جنگنده دشمن را با استفاده از تامکت ها سرنگون کرده‌اند.

با گذشت زمان وضعیت رابطه بین ایران و آمریکا وخیم‌تر شد و به همین خاطر عملیاتی نگه داشتن F-14 برای کشورمان دشوارتر جلوه کرد. با اینکه خرید و یا تولید قطعاتی همچون دیسک‌های ترمز مشکل خاصی نداشت اما تأمین قطعاتی همچون بخش‌های داخلی پیشرانه دشواری‌های خاص خود را داشت. تمامی تامکت های کشورمان به پیشرانه‌های پرت اند ویتنی TF30 مجهز هستند و این پیشرانه باید به‌صورت منظم و مداوم تعمیر و نگهداری شوند. منابع غربی ادعا می‌کنند این پیشرانه قابلیت اطمینان بسیار بالایی ندارد هرچند کشورمان توانسته با استفاده از روابط و واسطه‌های خاص خود قطعات ضروری برای عملیاتی نگه داشتن F-14 را تأمین کند.

پس از بازنشسته شدن F-14 توسط آمریکا در سال ۲۰۰۶، ایران تنها کشوری است که این هواپیما را بکار گرفته است. دولت آمریکا در سال ۲۰۰۷ فهمید که چهار فروند تامکت به اشخاص و یا شرکت‌های شخصی فروخته شده‌اند و به همین خاطر وزارت دفاع این کشور مجبور شد ۶۳۳ فروند تامکت بازنشسته شده را به‌طور کامل از بین ببرد. با اینکه آمار دقیقی از تعداد F-14 تامکت های عملیاتی کشورمان وجود ندارد اما برخی منابع غربی مدعی هستند تنها آن‌ها کمتر از ۵۰ فروند است.