آشنایی با جنگنده میتسوبیشی F-2؛ پسرعموی ژاپنی F-16

در این مقاله شما را با جنگنده ژاپنی میتسوبیشی F-2 آشنا خواهیم کرد، محصولی که رابطه بسیار نزدیکی با F-16 آمریکا دارد.


معمولاً برند میتسوبیشی با خودروهایی همچون اوت لندر شناخته می‌شود اما کمپانی مادر میتسوبیشی که صنایع سنگین میتسوبیشی نام دارد در صنایع گوناگون از جمله صنایع نظامی حضور داشته و هواپیماهای تجاری و نظامی را تولید می‌کند. پیمانکاران نظامی همچون لاکهید مارتین و بوئینگ از مدت‌ها پیش مجوز استفاده از طرح‌های خود را به کشورهای دیگر اعطا می‌کنند و بنابراین اگر جنگنده‌ای خارجی مشابه محصولات این شرکت‌های آمریکایی به نظر می‌رسد علتش همین همکاری‌های نزدیک است. جنگنده F-2 یکی از همین محصولات است که بر پایه جنگنده جنرال داینامیکس F-16 دهه ۷۰ میلادی شکل گرفته است.

میتسوبیشی فرایند توسعه جنگنده F-2 را اواخر دهه ۸۰ میلادی و در پروژه‌ای به نام وایپر زیرو آغاز کرد. نام وایپر ادای احترامی به نامی بود که خدمه آمریکایی روی F-16 گذاشته بودند و زیرو نیز به هواپیماهای ساخت میتسوبیشی در جنگ جهانی دوم اشاره می‌کرد. این شرکت در سال ۱۹۹۵ پروتوتایپ عملکردی F-2 را به پرواز درآورد و اولین نمونه تولیدی نیز سال ۲۰۰۰ به دست نیروی هوایی ژاپن رسید. میتسوبیشی F-2 حدود ۲۵ درصد سطح بال بیشتری نسبت به F-16 داشته و اولین جنگنده دنیا با رادار اسکن الکترونیکی فعال محسوب می‌شود. این سیستم باعث شده خلبان به خوبی از محیط اطراف خود آگاه شود. سطح بیشتر بال نیز سبب می‌شود فضای بیشتری برای ذخیره سوخت در مقایسه با F-16 وجود داشته باشد. همچنین میتسوبیشی F-2 به سبب چنین طراحی‌ای از دو جایگاه اضافی برای حمل موشک‌ها یا بمب‌ها برخوردار است. این جنگنده برای نبردهای هوا به هوا و هوا به زمین مناسب بوده اما ژاپنی‌ها توانایی‌های هوا به زمین آن را بیشتر دوست دارند زیرا F-2 به عنوان مدافع خطوط ساحلی عمل می‌کند.

زمانی که میتسوبیشی شروع به ساخت نمونه پروتوتایپ F-2 کرد، جنگنده F-16 فالکن به مدت بیش از یک دهه بود که در نیروی هوایی آمریکا خدمت می‌کرد و به همین دلیل تیم طراحی و مهندسی F-2 درک خوبی از توانایی‌ها و ویژگی‌های محصول نهایی خود داشت. این تیم بال‌های F-2 را از اپوکسی گرافیت و کامپوزیت‌های گوناگون تولید کرد تا هم وزن کلی جنگنده کاهش یافته و هم استحکام آن بهبود یابد. بدنه این هواپیما حدود ۴۳ سانتی‌متر طویل‌تر از F-16 است و طول کلی آن به حدود ۱۵.۵ متر می‌رسد. میتسوبیشی همچنین در ساخت جنگنده خود از متریال جاذب امواج رادیویی استفاده کرد تا F-2 در رادارها پنهان شود، چیزی که اولویت اصلی جنگنده‌های نسل پنجم به شمار می‌رود.

شرکت‌های آمریکایی و میتسوبیشی در توسعه F-2 حضور داشته‌اند به گونه‌ای که ۶۰ درصد فرایند تولید آن توسط ژاپنی‌ها و باقی بخش‌ها نیز توسط آمریکایی‌ها انجام شده است. پیشرانه F-2 تحت لیسانس جنرال داینامیکس تولید شده و همان نیروگاه F110-GE-100/129 موجود در F-16 فالکن است. جنگنده موردبحث با این پیشرانه توانایی دستیابی به حداکثر سرعت ماخ ۲ را دارد. از دیگر قطعات ساخته شده در ژاپن می‌توان به رادار AESA میتسوبیشی، هدآپ دیسپلی و سیستم ناوبری اشاره کرد. از نظر تئوری، دو کشوری که خلبان‌های F-2 می‌توانند با آن‌ها روبرو شوند کره شمالی و چین هستند. اگر خلبان‌های ژاپنی با خلبان‌های کره شمالی مواجه شوند احتمالاً F-2 دست برتر را خواهد داشت هرچند این موضوع به خاطر خود جنگنده میتسوبیشی نیست. جنگنده اصلی نیروی هوایی کره شمالی میگ ۲۹ است که معادل F-15 به شمار می‌رود و از نظر تکنولوژی در رده‌ای بالاتر از وایپر زیرو قرار می‌گیرد؛ اما خلبان‌های ژاپنی به‌صورت منظم با دیگر قدرت‌های جهانی همچون ایتالیا و آمریکا تمرین می‌کنند و استراتژی‌ها و تاکتیک‌های متفاوت و متنوعی را در نبردهای هوایی می‌آموزند.

باید دانست ابزار و کاربر مکمل یکدیگر هستند و نیروهای هوایی آمریکا و هلند این موضوع را در عملیاتی که در سال ۱۹۹۹ و در کوزوو انجام شد نشان دادند. در آن زمان نیروی هوایی یوگوسلاوی سابق دارای میگ ۲۹ و ۲۱ به همراه برخی جنگنده‌های دیگر بود. خلبان‌های آمریکا در آن عملیات توانستند ۵ جنگنده یوگوسلاوی را در نبردهای هوایی سرنگون کنند و در اولین شب جنگ نیز F-16 هلند توانست میگ ۲۹ را شکست دهد. البته داستان نیروی هوایی چین فرق می‌کند چراکه این کشور دارای جنگنده‌های بهتری است و نگران‌کننده‌ترین موضوع برای ژاپنی‌ها می‌تواند جنگنده نسل پنجمی J-20 باشد که رقیبی برای F-22 رپتور و F-35 لایتنینگ II به شمار می‌رود و تقریباً از هر نظر بهتر از جنگنده‌های F-2 و F-16 است.

با اینکه جنرال داینامیکس پروژه جنگنده F-16 فالکن را به پیش برد اما بخش هوانوردی آن در نهایت توسط لاکهید مارتین خریداری شد. امروزه لاکهید مارتین به شدت روی بهبود طراحی این جنگنده کار می‌کند تا آن را از هواپیمای نسل چهارمی به جنگنده‌ای نزدیک به نسل پنجم ارتقا دهد. به عنوان مثال، لاکهید در حال نصب رادار APG-83 AESA نورث روپ گرومن روی F-16 70/72 است تا بتواند فاصله بین F-22 رپتور و F-35 لایتنینگ II را پر کند. با بهبودهای ساختاری و تکنولوژیکی، جنگنده F-16 قادر خواهد بود تا سال ۲۰۶۰ و شاید حتی بیشتر از آن در خدمت نیروی هوایی آمریکا باشد.

ژاپن نیز هم‌اکنون نیازمند جایگزین کردن میتسوبیشی F-2 با جنگنده‌ای مدرن است و تولید محصولی نزدیک به جنگنده‌های نسل پنجم نخواهد توانست نیازهای این کشور را به ویژه در مقابله با چین رفع کند. به همین خاطر احتمال استفاده از F-16 ارتقا یافته بجای F-2 کم است و بسیاری از کارشناسان اظهار می‌دارند F-2 هزینه‌های نگهداری بالایی دارد و به‌روزرسانی آن از نظر هزینه‌ای مقرون به صرفه نخواهد بود مخصوصاً اینکه جنگنده F-15 ایگل قدیمی در مقایسه با F-2 برتری دارد. به همین خاطر است که ژاپنی‌ها با همکاری بریتانیا و ایتالیا روی جنگنده نسل بعدی کار می‌کنند و قبلاً هم جنگنده نسل پنجم F-35 لایتنینگ را بکار گرفته‌اند. البته به نظر می‌رسد F-2 حداقل تا دهه آینده میلادی در خدمت نیروی هوایی این کشور خواهد بود و پس از آن جای خود را به جنگنده‌های جدید خواهد داد.