چرا امریکا جنگنده F-22 رپتور را به دیگر کشورها صادر نکرد؟

حتی نزدیک‌ترین متحدان ایالات‌متحده، به هواپیمای جنگنده F-22 رپتور دسترسی ندارند. آیا فناوری‌های موجود در این مدل، فوق محرمانه هستند.


احتمالاً می‌دانید که آمریکا بیشترین بودجه نظامی را بین تمامی کشورهای جهان دارد. در حقیقت میزان بودجه نظامی این کشور بیشتر از مجموع بودجه نظامی ۹ کشور بعدی است. چنین بودجه عظیمی برای ۶ شاخه اصلی از نیروهای نظامی آمریکا در نظر گرفته می‌شود. باید بدانید که خارج از آمریکا، پیمانکاران دفاعی وجود دارند که تجهیزات نظامی خود را به دیگر کشورهای جهان می‌فروشند هرچند این کار با مجوزهای دولتی انجام می‌شود. ذکر این نکته هم خالی از لطف نیست که آمریکا بزرگ‌ترین صادر کننده سلاح در دنیاست. سهم آمریکا از بازار تجهیزات نظامی دنیا بیش از ۴۰ درصد است و بنابراین زمانی که بحث فروش سلاح‌های گوناگون به متحدانش باشد طبیعی است که همه این کشورها انتظار بهترین‌ها را از آمریکا داشته باشند. کشور موردبحث هر چیزی از تانک‌های M1 آبرامز گرفته تا جنگنده F-16 و حتی F-35 لایتنینگ II را به همراه طیف گسترده‌ای از سیستم‌های دفاعی فعال و غیرفعال صادر می‌کند اما علیرغم در اختیار گذاشتن تجهیزات گوناگون، صادرات یکی از سلاح‌های آمریکا ممنوع است: F-22 رپتور.

در همین زمینه بخوانید:

• چابک‌ترین جت‌های جنگنده جهان؛ از F-22 رپتور تا میگ ۲۹ و رافال
• مقایسه لاکهید مارتین F-35 و F-22 کدام‌ جت جنگنده برتر است؟

این جنگنده مافوق صوت توانایی‌های باورنکردنی‌ای دارد و همچنین اولین جنگنده نسل پنجم دنیا محسوب می‌شود. F-22 رپتور به حدی پیشرفته است که اکثر توانایی‌های آن در دسته فوق سری قرار دارند و به همین خاطر مقامات آمریکایی صادرات آن به هر کشور دنیا، اعم از متحدان خود و سایر کشورها را ممنوع کرده‌اند. یکی از مهم‌ترین تکنولوژی‌های F-22 که باعث ممنوعیت صادرات آن می‌شود توانایی‌های مخفی‌کاری و همچنین تصویب قانونی در سال ۱۹۹۸ است. در آن سال کنگره آمریکا قانونی تصویب کرد که فروش و اعطای مجوز تولید جنگنده تاکتیکی F-22 رپتور به هر کشور خارجی دیگر را ممنوع می‌کرد. البته در این قانون به چرایی ممنوعیت صادرات جنگنده یاد شده اشاره‌ای نگردیده است. در سال ۲۰۰۹ بود که برخی سناتورها خواهان تولید نسخه قابل صادرات از F-22 رپتور بودند اما قانون مذکور مانع از انجام این کار شد.

البته با وجود ممنوعیت صادرات، هنوز هم موضوع صادرات این جنگنده وجود دارد و مجله وار زون که کپی پروژه امکان‌سنجی صادرات نیروی هوایی آمریکا را دریافت کرده تخمین می‌زند هزینه توسعه چنین نسخه‌ای از F-22 رپتور حدود ۱۳ میلیارد دلار خواهد بود هرچند مشخص نیست که درآمدهای ناشی از صادرات آن چقدر است؛ اما نسخه قابل صادرات رپتور باید از نظر سیستم‌های پیشرفته نسخه اصلی تفاوت‌های زیادی داشته باشد چراکه اکثر تجهیزات الکترونیکی F-22 رپتور در دسته بسیار سری قرار دارند و قابل تحویل به سایر کشورها نیستند. علیرغم علاقه کشورهای متحد آمریکا به خرید این جنگنده، F-22 رپتور دیگر ساخته نمی‌شود. این پروژه در سال ۲۰۱۱ و به دلیل تولید F-35 پیشرفته‌تر به پایان رسید. باید دانست F-35 هزینه تولید کمتری داشته و از انعطاف‌پذیری بالاتری برخوردار است. همچنین قرار بود ۷۵۰ فروند از F-22 تولید شود اما در نهایت فقط ۱۹۵ فروند خط تولید را ترک کرد. اگرچه این جنگنده دارای برخی مشکلات و هزینه تولید بسیار بالا بوده اما همچنان جزو بهترین هواپیماهای نظامی دنیاست.

اما دلیل علاقه سایر کشورها به این محصول چیست؟ F-22 به منظور جایگزینی با F-15 ایگل به عنوان جدیدترین جنگنده برتری هوایی آمریکا طراحی شد. سنسورهای این جنگنده توانایی‌های شناسایی بسیار بالایی دارند و خود جنگنده نیز از مانور پذیری و سرعت بسیار بالایی سود می‌برد به‌طوری‌که حداکثر سرعتش به بیش از ماخ ۲ می‌رسد. ویژگی سوپر کروز موجود در F-22 باعث شده بدون استفاده از پس‌سوزها، این جنگنده سرعت کروز فراتر از ماخ ۱.۵ داشته باشد که باعث می‌شود F-22 رپتور در داگفایت تقریباً شکست‌ناپذیر باشد.

توانایی هدایت نیروی پیشران نیز نقش پررنگی در توانایی‌های F-22 رپتور بازی می‌کند. دو پیشرانه پرت اند ویتنی F119-PW-100 توربوفن قدرت قابل‌توجهی دارند و از نظر قابلیت‌های حمل سلاح هم باید به محفظه داخلی اشاره کرد که می‌توانند موشک‌های هوا به هوای AIM-9 ساید ویندر و موشک‌های هدایت راداری را در خود جای دهند. به دلیل اینکه تسلیحات یاد شده در درون بدنه جای دارند بنابراین اختلالی در توانایی‌های پنهان‌کاری جنگنده ایجاد نمی‌کنند و به همین خاطر است که F-22 برتری هوایی قابل‌توجهی دارد. مجموع این عوامل به همراه قانون ذکر شده باعث می‌شوند کشورهای دیگر از دسترسی به جنگنده پیشرفته آمریکا محروم باشند.