بررسی دیدگاه های پزشکیان و جلیلی برای خودروسازی و بازار خودرو

مسعود پزشکیان و سعید جلیلی، با توجه ویژه به موضوع حساس خودرو در ایران، نظرات خود را اعلام کرده‌اند؛ اما این اظهارات تا چه اندازه قابلیت اجرایی و عملیاتی دارند؟

وعده‌های انتخاباتی در سراسر جهان، معمول هستند. جلب نظر رای‌دهندگان برای رسیدن به منسب‌های مختلف، نیازمند ارایه‌ی برنامه است و به همین دلیل، وعده‌های متنوع اظهار می‌شوند. با نزدیک شدن به موعد انتخابات، مخاطبان کاندیدها باید امکان‌پذیری قول و قرارهای گفته شده را بررسی کنند.

موضوع خودرو برای اقتصاد ایران و مردم کشورمان، متفاوت از دیگر نقاط دنیا است. از یک سو، شرکت‌های خودروساز قادر به تامین محصولات مورد نیاز جامعه نیستند و از سویی دیگر، واردات آزاد با تعرفه‌ی منطقی، ممنوعیت دارد. تقریبا تمام خودروهای بازار، توسط ایران خودرو، سایپا و مونتاژکاران استان کرمان عرضه می‌شوند تا مشتریان پرتعداد کشور ما با جمعیتی بیش از ۸۰ میلیون نفر، آزادی لازم برای خرید نداشته باشند.

دیگر موضوع مهم در اقتصاد ایران، درآمد ناچیز شهروندان و هزینه‌ی بسیار بالا برای خرید خودرو است. غالب سرپرستان خانوار، ماهانه کمتر از ۲۵ میلیون تومان درآمد دارند و عملا نمی‌توانند مبلغ چندانی پس‌انداز کنند. حال اگر قیمت پایه برای خرید خودروی اقتصادی مونتاژ ایران را با ارفاق، ۴۰۰ تا ۵۰۰ میلیون تومان در نظر بگیریم، سال‌ها زمان لازم است تا یکی از بی‌کیفیت‌ترین خودروهای جهان به شهروند ایرانی تحویل شود. علاوه‌بر این موارد، تورم و عدم افزایش دست‌مزدها متناسب با گرانی اجناس، سال‌به‌سال مشکلات خرید خودرو را تشدید می‌کنند.

اظهارات پزشکیان و جلیلی برای خودروسازی و بازار خودرو

مسعود پزشکیان و سعید جلیلی در آخرین مناظره‌ی تلوزیونی پاسخگوی سوالات اقتصادی بودند. مجری مناظره از پزشکیان پرسید:

چند سال پیش جنابعالی در دیدار با مدیرعامل یکی از شرکت‌های خودروسازی داخلی با واردات خودروهای خارجی مخالفت کرده بودید و فرموده بودید که با واردات خودرو دشمن به دنبال خروج ارز از کشور است اما اخیرا اشاره کردید که باید بازار را باز کنیم و دور خود قفس درست نکنیم؛ بفرمایید که آیا با واردات خودرو موافق هستید یا مخالف و اگر موافق هستید بفرمایید که ارز مورد نیاز این موضوع را از کجا تامین خواهید؟

پزشکیان در پاسخ گفت:

من آن زمان هم که وزیر بودم این اعتقاد را داشتم؛ بازار بسته بود و وقتی واکسن تولید می‌کردیم دولت برای آن قیمت گذاری می‌کرد؛ اگر می‌خواستیم همان واکسنی که ما تولید می‌کردیم را وارد کنیم، صد برابر باید هزینه بیشتر پرداخت می‌کردیم؛ دولت مرزها را بسته بود و جنس‌هایی را که تولید می‌کرد با قیمت‌های آنچنانی در بازار آزاد تحویل مردم می‌دادند؛ در حالی که اگر بازار آزاد است باید می‌گذاشتند که واکسن نیز آزاد باشد.

دولت واکسن را قیمت گذاری می‌کرد اما ماشین را نمی‌کرد و مرزها ها را بسته بود؛ اما ماشین که مزیت ما نیست مرزها را برای آن بستیم. در حال حاضر قانون نگذاشته واردات ماشین انجام شود. می‌گفتند ماشین دست دوم وارد کنیم. چیکار کردیم که به واردات ماشین دست دوم هم راضی شدیم، اما اجازه واردات ندادند؟ همه ماشین ها را از چین وارد کردیم و قیمت ماشین ها را چند برابر در اینجا می‌فروشیم. مردم را از زندگی ساده محروم کرده ایم. واردات خودرو با ارز مردم باید وارد شود. به مردم پول ایرانی میدهیم اما جنس خارجی را ده برابر به آنان می فروشیم. واردات خودرو با ارزهای مردم آزاد می شود.

اگر رقابت را آزاد کنیم و ماشین ها وارد مملکت شوند خود به خود خود را تنظیم می کنند. اگر ارز کالاهای اساسی مثل دارو را تنظیم کنیم بازار آزاد خود را تنظیم می کند. لازم نیست دولت دخالت کند. دولت باید ارز برای پشتیبانی را تامین کند و بقیه را بازار خودش کنترل می کند. دولت دست از دخالت در بازار و قیمت گذاری ها بردارد.

در ادامه مجری برنامه از سعید جلیلی می‌پرسد:

شما گفتید واردات خودرو صفر و صدی نیست و واردات خودرو باید ابزاری برای افزایش کیفیت خودروهای داخلی و پایین آمدن قیمت ها باشد. آقای یزدانی سخنگوی ستاد شما نیز گفته است شما با واردات کنترل شده خودرو موافقید، نظر صریح خود را بگویید؟

سعید جلیلی پاسخ داد:

مردم از خودرو سوال دارند. یکی از اشکالاتی که در کشور وجود دارد این است که این همه رشته اقتصاد در کشور داریم و مسکن، خودرو و کشاورزی و تک بعدی نیست و ابعادی مثل سیاست خارجی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی دارد.

یکی از کارهایی که دنبال می‌کنم این است که از دانشگاه ها و وزارت علوم بخواهیم وارد رشته های تخصصی اقتصاد مثل اقتصاد خودرو، مسکن و کشاورزی شوند. تا اقتصاد و دانشگاه ها باهم پیوند بخورند.

قیمت و کیفیت خودرو حایز اهمیت است. آن چیزی که بررسی کرده ایم، البته اگر آقای پزشکیان نگوید این ها در اتاق در بسته نشسته اند و جلسه گرفته اند این است که در ده سال گذشته ده ها استاد دانشگاه و مدیران خودرو را آورده ایم و این ها از همه طیف ها بوده اند و با کارشناسان مربوطه صحبت کردند. یکی از مهم ترین موضوعات در خودرو بحث تیراژ است.

در تولید کاری که انجام می‌دهید این است که تولید باید اقتصادی باشد. این موضوع را با استادان مختلف بررسی کردیم و با مدیران برجسته کارخانه‌ها هم مشورت داشتیم. اگر با این نگاه که راه‌حل را افزایش تیراژ اعلام کنید، یکی از اهرم‌های‌تان همین واردات است تا متناسب با آن بازار را بتوانید کنترل کنید.

زمانی که معاون اروپا و آمریکا در مسکو بودم، مشتری سمند داشتیم که سفیر ما آن زمان می‌گفت ما شش‌ماه در اینجا در صف سمند هستیم. در ونزوئلا تولید پراید و سمند داشتیم و بازار آنجا را داشتیم اما متاسفانه در آن ۸ سال تعطیل شد.

واردات یک ابزار خوب برای مدیریت بازار است. یکجا باید وارد کنید تا تولیدکننده داخلی فکر نکند همه کار دست اوست. از یک طرف هم باید ایرادات تولیدکننده داخلی را هم حل کنید. صادرات به کشورهای همسو هم باید در نظر باشد که در آن ۸ سال قطع شد.

امکان‌سنجی وعده‌های پزشکیان و جلیلی

آزادسازی واردات خودرو، کاهش تعرفه‌های گمرکی، ارتقای شرکت‌های بنجل‌ساز داخلی با تحول در سطح مهندسی سایپا و ایران خودرو، داستان سنگ‌ بزرگ نشانه‌ی نزدن را به ذهن مخاطبان ایرانی می‌رساند. تحقق این وعده‌ها، دسترسی مردم به خودروهای مدرن را تسهیل می‌کند؛ اما سود نجومی مونتاژکاران داخلی از بازار انحصاری ایران را حذف خواهد کرد که در نتیجه، ورشکستگی و بیکاری صدها هزار نفر را به دنبال خواهد داشت. همچنین، واردات خودرو با تعرفه‌ی پایین، بخشی از درآمدهای دولت را کاهش می‌دهد و نوعی کسری بودجه ایجاد خواهد کرد که به نفع دولت جدید نخواهد بود.

اظهارات کاندیدای دیگر نیز برای مخاطب، چندان شفاف نیست. سخنان مبهم مثل توسعه‌ی خودروسازی، واردات کنترل‌شده، بهبود کیفیت و افزایش صادرات به دیگر کشورها، مشابه ماموریت غیرممکن هستند که در نهایت، تداوم وضعیت امروز را تضمین خواهند کرد.

آیا امیدی به ساماندهی بازار خودرو و خودروسازی هست؟

شکی نیست که انحصار در اختیار شرکت‌های سازنده، ایجاد رانت می‌کند و به نفع مصرف‌کننده نیست. چند دهه حمایت دولت‌ها از خودروسازان ایرانی، عاملی مهم در عقب‌ماندگی آن‌ها از صنعت جهانی محسوب می‌شود. با این شرایط، هر کدام از کاندیداها که رئیس جمهور شوند و بخواهند پیشرفت در خودروسازی را عملی کنند، باید واردات خودرو را هم‌زمان با دیگر اقدامات، انجام دهند. الگوبرداری از کشورهای پیشرفته، دست‌یابی به فناوری‌های نوین و ایجاد تحول در مدیریت کلان شرکت‌های خودروساز، لازمه‌ی تحول در  سایپا و ایران خودرو هستند.

پیشرفت خودروسازی ایران، با ادامه‌ی روند گذشته و بدون ارتباط موثر با صاحبان فناوری، غیرممکن به نظر می‌رسد.