چرا تویوتا به ایران نمی‌آید؟!

سام کاویانی: شاید تاکنون از خود پرسیده باشید که چرا به‌رغم وجود بازار وسیع ۸۰ میلیونی در کشور و نیز خیل انبوهی از مشتاقان علاقه‌مند به تویوتا، این سازنده ژاپنی گامی در جهت تولید و یا حتی مونتاژ محصولات خود در ایران برنداشته و تو گویی این دیار را از یاد برده است؟!

همان‌گونه که خود بهتر آگاهید، امروزه تویوتا در اقصی نقاط دنیا، از آمریکا و اروپا گرفته تا چین، هند و روسیه و… به ساخت و ارائه انواع و اقسام خودرو مشغول است، پس به چه سبب این سازنده شهیر ژاپنی به بازار کشورمان کم اعتناست و آن‌چنان که بایدوشاید شوق و رغبتی نسبت به ورود و نیز سرمایه‌گذاری درازمدت در آن ندارد؟ در چرایی این امر می‌توان فرضیات زیادی را عنوان نمود، اما شاید چند مورد از بقیه‌شان محتمل‌تر باشند که در ذیل خدمتتان عرض می‌شود.

الف – وابستگی زیاد به بازار آمریکا: شاید مهم‌ترین و اصلی‌ترین مانع ورود تویوتا به کشورمان وابستگی شدید آن به بازار آمریکا باشد. طبق واپسین آمار، شرکت تویوتا توانسته در سال ۲۰۱۵ میلادی، تعداد ۲,۰۹۸,۵۴۵ دستگاه خودرو را در بازار آمریکا به فروش رساند که این رقم، حدود ۲۰ درصد از کل حجم فروش آن در دنیا را شامل می‌شود، یعنی از هر ۵ دستگاه خودرویی که امروزه تویوتا تولید می‌کند یک دستگاه آن در بازار آمریکا به فروش می‌رسد. این در حالی است که رقم مذکور برای بازار چین معادل ۱,۰۱۰,۱۷۸ دستگاه و در کل قاره اروپا برابر با ۵۵۶,۴۸۰ دستگاه بوده است. وجود همین آمار به‌تنهایی، اهمیت بازار آمریکا را برای این سازنده گواهی می‌دهد. از طرفی، این را نیز می‌دانیم که وضعیت روابط بین ایران و آمریکا در حالت عادی خود نیست و هر آن ممکن است به بهانه‌های واهی، تحریم‌های سنگینی از طرف دولت آن کشور علیه میهنمان وضع شود، پس با وجود چنین شرایطی، تویوتا با آن پیشینه سخت محافظه‌کارانه و به قولی عوامانه ترسوی خود، سعی می‌کند که از ورود به بازار کشورمان پرهیز نماید تا بلکه از هر ریسکی دوری جسته و خشم مقامات ضد ایرانی آمریکا را متوجه خود نسازد. در عین حال، با توجه به بالا بودن نسبی بهای خودروهای تویوتا در کشورمان، در بهترین حالت هم تولید و فروش خودروهای این شرکت در ایران به آن حدی نمی‌رسد که زیان از دست دادن بازار مهمی چون آمریکا را برایش جبران نماید، مگر آنکه خودروهای تویوتا در ارقام میلیونی و با بهایی متعادل و معقولی، مثلاً بین ۳۰ الی ۶۰ میلیون تومان در ایران تولید و عرضه شوند که البته با توجه به ظرفیت محدود واحدهای تولیدی در کشورمان، بسیار بعید است که در عمل چنین اتفاقی رخ دهد و یا دیگر خودروسازان به آن رضایت دهند. در طی سال‌های اخیر، هیچ‌گاه میزان واردات رسمی خودروهای تویوتا به کشورمان به مرز ۲۰ هزار دستگاه هم نزدیک نشده است (بدون احتساب خودروهای واردشده به مناطق آزاد).

ب – وسواس به کیفیت و حفظ اعتبار: تویوتا اصولاً یکی از راهبران اصلی بحث کیفیت در دنیای امروز است و همواره بر روی کیفیت محصولات خود حساسیت ویژه‌ای داشته است، همین مسئله موجب شده که به‌رغم سعی و خطاهای فراوان، این شرکت رویه کمابیش یکسانی را در میان محصولات خود در اقصی نقاط دنیا اعمال کند و کمتر اعتبار خود را فدای سوددهی آنی نماید، این نکته هم در جای خود می‌تواند تا حدی اسباب عدم توافق و سازش را بین مدیران تویوتا و متصدیان خودروساز کشورمان فراهم آورد، زیرا که به‌خوبی می‌دانیم که خودروسازان ما نسبت به تویوتا، حساسیت کمتری نسبت به مقوله کیفیت دارند. خلاصه کلام، تویوتا نه زیباترین خودروهای جهان را می‌سازد و نه پر آپشن ترین و نه حتی هیجان‌انگیزترینشان، آنچه از سال‌ها پیش تا به امروز، نام این شرکت را زبانزد خاص و عام نموده استهلاک بسیار کم، دوام بسیار خوب و هزینه نگهداری پایین محصولات آن است و تویوتا به‌عنوان یک سازنده پیشرو به‌هیچ‌وجه حاضر نیست که این ویژگی‌ها را در ساخته‌های خود از دست بدهد.

ج – اعمال مدیریت مستقیم: اگر نگاهی گذرا به نحوه حضور تویوتا در شعبات و اقمار تولیدی آن در سرتاسر دنیا داشته باشیم، می‌بینیم که در اکثر موارد، تویوتا سهامدار اصلی یک شرکت بوده و یا خود مالک، سازنده و سرمایه‌گذار مستقیم آن است و البته این وضع در شعبات واقع در آمریکای شمالی، نمود بارزتری دارد. وجود همین مسئله، از علاقه وافر متصدیان این شرکت به اعمال مدیریت مستقیم و یا داشتن دستی بالاتر در مدیریت و سیاست‌گذاری واحدهای تولیدی حکایت می‌کند، البته این موضوع بیشتر از دغدغه‌های کیفی، مالی و تخصصی این سازنده و حفظ اعتبار و جایگاهش در بازارهای جهانی ناشی می‌شود تا صرف مسئله هدایت و کنترل. از آنجایی که تمامی مجموعه‌های خودروسازی در کشورمان، به‌نوعی مستقیم و یا غیرمستقیم تحت نظر دولت به فعالیت مشغولند و حتی قیمت‌گذاری محصولاتشان نیز توسط این نهاد صورت می‌پذیرد، لذا ممکن است وجود همین امر موجبات دلسردی تویوتا را در ورود به بازار کشورمان فراهم آورد.

د- موقعیت بسیار خوب مالی: شرکت تویوتا با فروش بیش از ده میلیون دستگاه خودرو در سال، در کنار فولکس‌واگن و جنرال‌موتورز یکی از سه خودروساز برتر در دنیای امروز است. در حال حاضر، این خودروساز در بیش از بیست و پنج کشور دنیا شعبه تولیدی دارد و تا سال ۲۰۱۴ میلادی، تعداد واحدهای تولیدی آن در خارج از مرزهای ژاپن معادل ۳۶ و کارخانه‌های قطعه‌سازی آن معادل ۲۲ عدد بوده است و در هر ۳.۱ ثانیه هم یک دستگاه خودرو از واحدهای زیر نظر آن خارج می‌شود. مضاف بر آن، تویوتا یکی از پرسودترین خودروسازان در دنیاست و از هر دستگاه خودروی تولیدی خود بیش از ۲ هزار دلار سود کسب می‌کند، در حالی که برای برخی از رقبا این رقم به زیر هزار دلار می‌رسد. در بازار آسیا نیز، این خودروساز شعب تولیدی متعددی در تایوان، تایلند، اندونزی، ویتنام، هند، ترکیه و پاکستان دارد و حتی امروزه برخی از ساخته‌های خود را از خاک ترکیه به بازارهای اروپایی صادر می‌کند و برخی دیگر از محصولات آن نیز از کارخانه‌های تایوانی و تایلندی راهی بازار خاورمیانه می‌شوند. پس این کمپانی با چنین وضع مالی مساعدی نیاز چندان مبرم و اضطراری جهت ورود به هر بازار جدیدی در خود حس نمی‌کند و همچون برخی از سازندگان ضعیف‌تر دنیا تن به هر شرایطی برای عقد همکاری نمی‌دهد تا بلکه با تکیه بر آن، چند دستگاهی بیشتر از یک خودروی کم اقبال را به فروش رساند. امروزه خودروهای این شرکت در بیش از ۱۷۰ کشور دنیا به راحتی و سهولت هر چه تمام‌تر به انبوه خریداران فروخته می‌شوند و مدیران تویوتا از بابت فروش محصولات خود، نسبت به مابقی همتایانشان، کمتر تشویش و دغدغه‌ای به دل خود راه می‌دهند.

در خاتمه متن باید بگویم که آنچه در سطور بالا ذکر شد تنها و تنها فرضیات و حدسیاتی بود که به ذهن بنده خطور نمود و ممکن است که در واقعیت امر وضع به‌گونه‌ای دیگر باشد و یا مسائل دیگری در میان باشند که ما از آن بی‌اطلاع باشیم. پیش از این و در دهه هفتاد شمسی نیز، شرکت تویوتا اقدامات نه چندان پر رنگی را برای ورود به بازار ایران انجام داد و حتی در برخی از نشریات آن دوره صحبت از خرید زمین در مناطقی از تهران و احداث کارخانه در میان بود که البته پس از مدتی دیگر خبری از آن نشد و تویوتا توجه خود را به بازارهای دیگری در منطقه از جمله هند، ترکیه و پاکستان معطوف و در آن نواحی اقدام به احداث کارخانه نمود. با همه اینها، نباید ورود تویوتا به ایران را کاملاً منتفی دانست و با توجه وجود زیر بنای نسبتاً خوب تولیدی در کشور، ممکن است روزی این معادلات کاملاً تغییر یابد و در عین حال، تویوتا هم شجاعت و استقلال بیشتری در برابر مقامات آمریکایی از خود بروز داده و سرزمین ما را نیز در ملاحظات تجاری خود در نظر گیرد. به امید آنکه شاهد ورود برترین برندهای خودرویی به میهنمان و تولید محصولات متنوعشان در این مرزوبوم باشیم.

منابع:
LEFT-LANE.COM
WIKIPEDIA.ORG
TOYOTA.COM
و…