تسمه پروانه چیست ؛ انواع، بهترین زمان تعویض و هر آنچه باید بدانید

تسمه پروانه یا تسمه دینام یکی از مهم‌تریم قطعات مصرفی در خودرو است که پاره شدن آن می‌تواند باعث از کار افتادن عملکرد اجزای مختلف پیشرانه و ایجاد دردسر شود.

نمی‌توان انکار کرد که صنعت خودرو از زمانی که وسایل نقلیه برای اولین بار در بازار معرفی شدند، مسیر طولانی را طی کرده‌ است. حدود یک قرن پیش، وسایل نقلیه به تسمه‌های چرمی مجهز بودند که خیلی راحت به دلیل گرما فرسوده یا پاره می‌شدند. در نهایت، این تسمه‌های چرمی با دو تسمه لاستیکی (تسمه تایم و تسمه پروانه) جایگزین شدند. در این مقاله، نقش مهمی را که تسمه پروانه در بهترین عملکرد پیشرانه‌ی خودرو دارد، مورد بحث قرار خواهیم داد.

پیشرانه در خودرو وظیفه‌ی تولید قدرت مکانیکی را بر عهده دارد؛ با این حال پیشرانه وظایف دیگری نیز دارد که برای تداوم عملکردی خود به آن نیازمند است. به عنوان مثال، پیشرانه باید برق تولید کند. همچنین باید به فرمان برقی کمک کرده و دمای خود را تنظیم کند و سرنشینان را در زمانی که هوای بیرون گرم است، خنک نگه دارد. برای انجام این کار، پیشرانه به تعدادی لوازم جانبی مجهز شده است که هر کدام برای انجام مأموریت خود به نیروی پیشرانه متکی هستند. همه آن‌ها به یک نوار لاستیکی به نام تسمه نیاز دارند.

خودروهای با پیشرانه احتراق داخلی دارای تسمه‌های متنوعی هستند که وظیفه‌ی این تسمه‌ها، انتقال انرژی جنبشی تولیدی پیشرانه به سایر قطعات و تجهیزات است. تسمه تایم و تسمه دینام را می‌توان مهم‌ترین تسمه‌های خودرو به شمار آورد که در خودروهای امروزی نیز فقط با همین دو تسمه سروکار داریم. تسمه دینام که با نام تسمه پروانه نیز شناخته می‌شود، در ارتباط با پیشرانه قرار دارد و با روشن شدن پیشرانه نیز شروع به کار کرده و دینام را به چرخش وادار می‌کند.

دینام نیز یک ژنراتور جریان مستقیم است و با دریافت انرژی جنبشی، برق DC تولید می‌‌کند که این برق موجب شارژ باتری شده و در نتیجه انرژی الکتریکی مورد نیاز خودرو تأمین می‌‌شود. ذکر این نکته ضروری است که تسمه پروانه علاوه بر چرخاندن پروانه، تأمین انرژی جنبشی دینام، انرژی تجهیزاتی مانند واتر پمپ، کمپرسور تهویه مطبوع و پمپ فرمان هیدرولیک را نیز تأمین کرده و چرخش پیشرانه را به این تجهیزات انتقال می‌دهد.

تسمه پروانه، که اغلب تسمه محرک نامیده می‌‌شود، جزء ضروری پیشرانه در اکثر وسایل نقلیه است. خرابی تسمه پروانه می‌تواند منجر به کاهش عملکرد یا قطع کامل فعالیت پیشرانه شود. با پدال همراه باشید تا در این مقاله به بررسی تسمه پروانه خودرو و موارد مربوط به آن بپردازیم.

در این مقاله عناوین زیر را خواهید خواند:

دینام چیست

نحوه عملکرد دینام

تسمه چیست

تسمه پروانه چیست

شکل ظاهری تسمه پروانه

وظایف تسمه پروانه چیست

انواع تسمه پروانه

نشانه‌های خرابی تسمه پروانه چیست؟

زمان تعویض تسمه پروانه

مراقبت از تسمه پروانه

تسمه سرپانتین چیست و چه زمانی باید آن را تعویض کرد؟

تفاوت تسمه سرپانتین با تسمه تایم خودرو چیست

مزایای تسمه سرپانتین

معایب تسمه سرپانتین

آیا تسمه پروانه خودروی من سالم است؟

تسمه فرمان هیدرولیک

تسمه سفت‌کن چیست

دینام چیست؟

قطعا تا به حال نام دینام به گوشتان خورده است، اما وظیفه‌ی این قطعه که از قضا نقش مهمی نیز بر عهده دارد، چیست؟ دینام در واقع یک ژنراتور برق جریان مستقیم (DC) است و وظیفه‌ی تبدیل انرژی مکانیکی را به انرژی الکتریکی بر عهده دارد. دینام به عنوان قطعه‌ای برای تولید انرژی الکتریکی، منبع شارژ باتری بوده و هرگونه اختلال در عملکرد آن، شارژ ناکافی باتری را در پی خواهد داشت.

دینام به دلیل برخی مشکلات از جمله شارژ نشدن در دورهای پایین، جای خود را به نمونه‌های جدیدتر با نام آلترناتور داده است. آلترناتور که هنوز هم تعمیرکاران به آن دینام می‌گویند، جریان برق متناوب تولید می‌کند که از طریق مجموعه‌ای از دیودها یکسوسازی شده و به جریان برق مستقیم مورد نیاز برای مصرف‌کننده‌های خودرو تبدیل می‌شود.

نحوه عملکرد دینام

جهت تولید انرژی الکتریکی در ژنراتورها، باید منبع توان مکانیکی وجود داشته باشد. به عنوان مثال منبع توان مکانیکی در ژنراتورهای نیروگاه‌ها، توربین‌های بخار هستند. احتمالا حدس زده‌اید که منبع توان مکانیکی در خودرو جهت به کار انداختن دینام، پیشرانه‌ی خودرو است. دینام با استفاده از تسمه به پیشرانه وصل شده و از این طریق، انرژی جنبشی لازم برای دوران خود را تأمین می‌‌کند. این تسمه با نام تسمه دینام، شناخته می‌شود.

تسمه چیست

تسمه (Belt) در حالت کلی حلقه‌ای از ماده‌ای انعطاف‌پذیر نظیر چرم، لاستیک، پلیمر و … است که جهت ارتباط بین دو محور یا شفت دوار استفاده شده و در واقع به نحوی پیوند مکانیکی بین دو محور را به وجود می‌آورد. ناگفته نماند که تسمه‌ها یکی از رایج‌ترین و ارزان‌ترین روش‌های انتقال قدرت بین دو محور هستند.

تسمه پروانه چیست

یکی از قطعات خودرو که کاربردهای فراوان درخورتوجهی در صنعت دارد، تسمه دینام یا تسمه پروانه است. این قطعه از لحاظ فنی در دسته‌ی تسمه‌های انتقال قدرت طبقه‌بندی می‌شود. برای انتقال نیروی قدرت پیشرانه در فلکه‌های هرزگرد و پولی‌ها، تسمه پروانه مورد استفاده قرار می‌گیرد. این قطعه دارای کاربرد در تمامی صنایع ماشین‌های سبک و سنگین و همچنین ماشین آلات معدنی است. تا حدودی می‌توان گفت که تمامی تسمه دینام‌ها دارای ساختار مشابه هستند و از نخ، الیاف پارچه‌ای و پلاستیک برای تولید تسمه دینام به صورت ترکیبی استفاده می‌شود. اغلب روی این قطعه لایه پلاستیک کشیده می‌شود.

تسمه پروانه با روشن شدن پیشرانه شروع به کار می‌کند و دینام را به چرخش در می‌آورد. این تسمه با استفاده از قدرت دورانی پیشرانه، قطعات مختلف را به حرکت وادار می‌کند. تسمه پروانه در واقع وظیفه‌ی انتقال قدرت پیشرانه به قطعات دیگر مانند دینام، پمپ فرمان هیدرولیک، واتر پمپ و سیستم تهویه‌ی مطبوع را برعهده دارد.

تسمه پروانه یکی از قطعات ضروری خودرو است که نیاز به نگه‌داری منظم دارد. این قطعه، یک تسمه لاستیکی انعطاف‌پذیر است که اجزای خاصی از پیشرانه را در کنار هم قرار می‌دهد. تسمه پروانه، پولی میل‌لنگ و دینام را به فن خنک‌کننده‌‌ی پیشرانه متصل می‌کند.

تسمه‌‌ها در سایر اجزای برقی خودرو از جمله کمپرسور کولر گازی، پمپ آب و پمپ فرمان هیدرولیک نیز ضروری هستند. اگر خودروی دست دوم ژاپنی خریداری کرده‌اید، ممکن است متوجه شوید که تسمه‌های متعددی دارد که در قسمت‌های مختلف پیشرانه کار می‌کنند. از سوی دیگر، اگر مدل جدیدتری را از حراج خودروهای ژاپن خریداری کرده باشید، اجزای پیشرانه آن از یک تسمه استفاده می‌‌کنند که به آن تسمه سرپانتین می‌گویند.

شکل ظاهری تسمه پروانه

مهم‌ترین مشخصه ظاهری تسمه پروانه، شکل ظاهری آن است که ساختاری مشابه حرف انگلیسی وی (V) دارد. سطح مقطع این قطعه ذوزنقه‌ای شکل و دارای دندانه‌های بسیار زیادی است. از جمله سایر ویژگی‌های مهم این قطعه می‌توان به کشش بالا و قابلیت تحمل دور بالا اشاره کرد. طول این قطعات اغلب براساس اینچ محاسبه می‌شود.

تسمه پروانه خودرو در سایزهای مختلف در بازار وجود دارد و نام تمامی آن‌ها با حرف SP که از کلمه آلمانی «Schmalprofil» به معنی «پروفیل نازک» گرفته شده است، آغاز می‌شود. اکثر تسمه پروانه‌ها در سایزهای a و b و c تولید می‌شوند که با نام‌های SPA و SPB و SPC در بازار موجود هستند.

وظایف تسمه پروانه چیست

اگر محفظه پیشرانه یا همان کاپوت خودرو را بالا بزنید، توجه شما در قسمت جلویی پیشرانه به تعدادی تسمه جلب خواهد شد که وظایف مختلفی بر عهده دارند. بسته به نوع خودرو، این تسمه‌ها می‌تواند تعدادشان متفاوت باشد. معمولا در اکثر خودروها تعداد تسمه‌‌هایی که در قسمت جلویی خودرو تعبیه شده‌اند، بیش از دو مورد نیست که یکی از آن‌ها برای چرخاندن دینام و دیگری برای چرخاندن کمپرسور سیستم تهویه مطبوع، فرمان هیدرولیک و واتر پمپ است. در برخی خودروها نیز تمام این وظایف را تنها یک تسمه انجام می‌دهد که دینام نیز با همان یک تسمه می‌چرخد.

تسمه پروانه با اولین استارت و همگام با روشن شدن خودرو شروع به چرخش کرده و قطعاتی را که به آن‌ها متصل شده‌ است، به حرکت وادار می‌کند. تسمه دینام باعث به حرکت در آمدن دینام خودرو و تبدیل نیروی حرکتی پیشرانه به نیروی الکتریکی شده که در نهایت این نیرو به باتری انتقال پیدا کرده و سبب شارژ شدن آن می‌شود. تسمه پروانه که می‌تواند از تسمه دینام جدا یا همراه آن باشد، باعث به حرکت درآوردن پروانه‌ی رادیاتور خودرو در قسمت جلویی (معمولا در برخی خودروها برای خنک کردن پیشرانه کاربرد دارد) و سایر قطعاتی که گفته شد، به کار می‌رود.

اگر هر کدام از این تسمه‌ها، دچار مشکل یا پارگی شوند، باعث ایجاد ایرادهایی در خودرو می‌شوند که باید هرچه زودتر رفع شوند. در غیر این صورت، منجر به ایجاد صدمات جدی در خودرو خواهند شد. در ادامه به این موارد اشاره کرده و زمان تعویض تسمه پروانه یا تسمه دینام را عنوان خواهیم کرد.

انواع تسمه پروانه

معمولاً در خودروهای امروزی فقط از تسمه تایم و تسمه دینام (آلترناتور) استفاده می‌شود. تسمه‌ها در حالت کلی براساس شکل ظاهری خود به صورت ذیل تقسیم‌بندی می‌شوند:

• تسمه‌های تخت
• تسمه‎‌های گرد
• تسمه‌های V شکل
• تسمه‌های چند شیار
• تسمه‌های دندانه‌دار یا تایمینگ

تسمه دینام از نوع V شکل بوده و دلیل نام‌گذاری به V شکل نیز به خاطر شکل ظاهری آن است که به حرف V انگلیسی شباهت دارد؛ به همین علت، تسمه دینام را V-belt نیز می‌نامند.

نشانه‌های خرابی تسمه پروانه چیست؟

تسمه دینام که با نام‌های تسمه کولر و تسمه فرمان هیدرولیک هم شناخته می‌شود، مجموعه‌ای از یک تسمه، هرزگرد و تسمه سفت‌کن است که سیستم‌های تهویه‌مطبوع، آلترناتور (دینام) و سیستم هیدرولیک فرمان برای کار کردن به آن نیاز دارند و نیروی مورد نیاز خود را از این تسمه تأمین می‌کنند. در برخی خودروها حتی واتر پمپ متعلق به سیستم خنک‌کننده‌ی پیشرانه نیز توان خود را از تسمه دینام می‌گیرد. بنابراین تسمه دینام عضوی حیاتی و مهم در خودرو محسوب می‌شود.

زمانی‌ که پیشرانه روشن می‌شود، تسمه دینام توسط میل‌لنگ به چرخش درآمده و این چرخش را به قسمت‌های مورد نیاز نیز انتقال می‌دهد. بدون وجود تسمه دینام یا در صورت آسیب دیدن آن، ممکن است پیشرانه خودرو حتی نتواند کار کند. اگر تسمه پروانه دچار مشکل و خرابی شود، حتما در کیفیت رانندگی شما تأثیر خواهد گذاشت؛ اگر تسمه دچار پارگی شود، راننده را مجبور به توقف خواهد کرد.

اگر مشکوک شده‌اید که تسمه دینام خودرویتان دچار مشکل است، باید به‌ دنبال علائم زیر در خودروی خود باشید.

۱. ایجاد صداهای غیرعادی در جلوی خودرو

اگر صدای جیر جیر از جلوی خودرو شنیده شود، به احتمال زیاد وقت تعویض تسمه دینام است. این صدا بر اثر ساییده شدن تسمه روی پولی ایجاد می‌شود. تنها راه بر طرف کردن این صدا، نشان دادن خودرو به مکانیک خواهد بود تا خودرو را عیب‌یابی کرده و تسمه را در صورت نیاز تعویض کند.

۲. از کار افتادن هیدرولیک فرمان و کولر خودرو

با توجه به اینکه تسمه دینام توان مورد نیاز کمپرسور کولر و پمپ هیدرولیک فرمان را تأمین می‌کند، پاره شدن آن باعث از کار افتادن این سیستم‌ها خواهد شد. پارگی تسمه دینام را از سفت شدن فرمان و کار نکردن کولر می‌توان متوجه شد.

همان‌طور که قبلا هم ذکر کردیم، تسمه پروانه باعث چرخش کمپرسور سیستم تهویه‌ مطبوع می‌شود و انرژی لازم را برای به گردش درآوردن آن تأمین می‌‌کند و به همین علت، خرابی تسمه دینام باعث مختل شدن و اشکال در کارایی و عملکرد این سیستم خواهد شد.

باید توجه داشت که در صورت از کار افتادن سیستم هیدرولیک فرمان، فرمان خودرو بسیار سفت شده و کنترل خودرو خیلی سخت می‌شود و این از نظر ایمنی بسیار خطرناک خواهد بود. به همین خاطر ارزش دارد که همیشه سرویس تسمه دینام را به‌موقع انجام داد.

۳. افزایش دمای پیشرانه

اگر در خودرویی واتر پمپ نیز توسط تسمه دینام چرخانده شود، با پاره شدن تسمه، واتر پمپ از کار خواهد افتاد؛ بدین ترتیب دمای پیشرانه افزایش می‌یابد. اگر راننده افزایش غیر عادی دمای پیشرانه را مشاهده کند، باید فورا تسمه دینام را بررسی کند و سپس خودرو را به مکانیک نشان دهد. استفاده از خودرو درحالی‌که پیشرانه بیش از حد گرم شده باشد، می‌تواند آسیب بسیار جدی به‌بار آورد و تعمیرات آن نیز بسیار پر هزینه خواهد بود.

۴. مشاهده‌ی ترک و پارگی روی تسمه

بهترین راه‌ برای بررسی تسمه، نگاه کردن به سطح آن است. تسمه باید از نظر وجود ترک، پارگی یا ریش ریش شدن با چشم بررسی شود. اگر هر چیز غیر عادی روی سطح تسمه مشاهده شد، باید تسمه را تعویض کرد. اگر هر یک از علائم بالا را در خودروی خود دیدید، بهتر است فورا به مکانیک مراجعه کنید تا از بروز مشکلات بیشتر جلوگیری شود.

۵. شارژ نشدن باتری

تسمه دینام باعث چرخاندن دینام و شارژ شدن باتری می‌شود. پس اگر تسمه آسیب ببیند، دیگر باتری شارژ نخواهد شد. هرگونه اختلال در عملکرد تسمه دینام باعث شارژ نشدن باتری خواهد شد و مشخص است که این امر منجر به تخلیه باتری می‌شود و در این صورت معمولاً چراغ پشت آمپر ورودی روشن خواهد شد.

بی‌توجهی به مواردی که ذکر کردیم و همچنین به تأخیر انداختن زمان تعویض تسمه پروانه، باعث وارد شدن خسارات سنگینی به خودرو خواهد شد. در صورت مشاهده هر یک از موارد فوق، تسمه پروانه را بازدید کرده و در صورت وجود خرابی، آن را تعویض کنید. با وجود آن‌که هزینه‌ی تعویض آن چندان زیاد نبوده و جزو قطعات ارزان‌قیمت خودرو است، عدم تعویض به موقع آن می‌تواند خسارات جبران‌ناپذیری در پی داشته باشد.

زمان تعویض تسمه پروانه

کارشناسان خودرو و مهندسان شرکت‌های خودروساز، زمان مشخصی را برای تعویض تسمه دینام یا همان تسمه پروانه تعیین نکرده‌اند و حتی نمی‌توان گفت بعد از چند کیلومتر این قطعه باید تعویض شود. ولی با توجه به علائم و نشانه‌های خرابی تسمه پروانه و بازدیدها و بررسی‌هایی که انجام می‌دهید و از روی تجاربی که کم کم به دست می‌آورید، می‌توان به این امر مبادرت کرد.

به‌عنوان یک قاعده‌ی کلی، تسمه دینام معمولا بیش از ۵ سال یا ۸۰ هزار کیلومتر دوام نمی‌آورد و باید آن را تعویض کرد. در برخی خودروها تسمه دینام تا ۱۲۰ هزار کیلومتر هم بدون مشکل کار می‌کند؛ اما برای دانستن زمان دقیق تعویض باید به دفترچه راهنمای هر خودرو رجوع کرد. تسمه دینام به دلیل اینکه تحت فشار و حرارت زیادی قرار دارد، با گذشت زمان کارایی خود را از دست می‌دهد و مستعد پاره شدن می‌‌شود.

بعضی از این علائم که با دیدن آن می‌توانید اقدام به تعویض تسمه پروانه کنید، عبارت‌اند از:

• پیدا کردن خاصیت کشسانی در تسمه
• وجود پارگی، ساییدگی، خوردگی و خشک‌شدگی در طول تسمه
• نداشتن کنترل فرمان خودرو
• چرب شدن تسمه
• عدم کارکرد مناسب و صحیح کولر و تهویه هوا
• شنیده شدن صدای نامناسب از قسمت پیشرانه

باید این نکته را ذکر کنیم که اگرچه هزینه‌ی تعویض تسمه پروانه زیاد نخواهد بود (تسمه دینام از قطعات ارزان‌قیمت خودرو به شمار می‌رود)، عدم تعویض به موقع و در زمان مناسب، می‌تواند خسارات جبران‌ناپذیری هم برای خودرو و هم برای سرنشینان در پی داشته باشد. شما می‌توانید با بازدیدهای چشمی که به صورت دوره‌ای انجام می‌دهید، به خرابی این قطعه پی ببرید. جالب اینجا است که بدانید برای تعویض تسمه پروانه نیاز به وجود مکانیک نداشته و شما با داشتن اندک اطلاعاتی می‌توانید به‌راحتی آن را با صرف کمترین هزینه تعویض کرده و از خطرات ناشی از خرابی این قطعه در امان بمانید.

مراقبت از تسمه پروانه

تسمه‌های V شکل مدرن برای عملکرد خوب تا ۱۰۰،۰۰۰ کیلومتر طراحی شده‌اند. بسته به شرایط آب و هوایی که در آن زندگی می‌کنید، برخی از تسمه‌ها ممکن است عمر بیشتری داشته باشند. اگر خودروی خود را در آب و هوای خشک و گرم رانندگی می‌کنید، به یاد داشته باشید که خودرو را در منطقه‌ی سایه پارک کنید. وسیله نقلیه خود را از نور مستقیم خورشید دور نگه دارید و آن را در گاراژ یا زیر درخت پارک کنید. هر زمان که مراحل تعمیر و نگه‌داری را انجام می‌‌دهید، مطمئن شوید که از ریختن مایع خنک‌کننده یا روغن روی تسمه‌ها خودداری کرده تا از آسیب تسمه و لغزش آن جلوگیری کنید.

همچنین به یاد داشته باشید که ذرات ریز را از پولی‌ها جدا کنید. همان‌طور که اشاره کردیم، طول عمر تسمه‌های پروانه به آب و هوای منطقه بستگی دارد. همچنین توصیه می‌شود از گرم شدن بیش از حد پیشرانه خود جلوگیری کنید تا تسمه‌ها را در حالت مناسب نگه دارید. بهترین گزینه این است که تسمه‌ پروانه را حداقل یک‌بار در ماه بررسی کنید و مراقب علائمی باشید که نشان‌دهنده‌ی ساییدگی یا آسیب است. به خاطر داشته باشید که تسمه‌ها برای روشن نگه داشتن پیشرانه ضروری هستند. بنابراین، ضروری است که آن‌ها را در شرایط خوبی نگه دارید. در صورت وجود آسیب، با تکنسین متخصص مشورت کنید و از آن‌ها بپرسید که آیا تعویض تسمه لازم است یا خیر.

تسمه سرپانتین چیست و چه زمانی باید آن را تعویض کرد؟

فلسفه بسیاری از مردم درباره‌ی تعمیر خودرو این است که «اگر خراب نیست، آن را تعمیر نکنید!». درحالی‌که ممکن است خرج کردن پول برای جایگزینی قطعه‌ای در خودرو که به خوبی کار می‌کند، غیرقابل درک به نظر برسد، اغلب در درازمدت مقرون‌به‌صرفه‌تر است! تسمه‌ی سرپانتین یکی از قطعات حیاتی وسیله نقلیه شما است. اگر این تسمه خراب شود، ممکن است در کنار جاده مدت‌ها منتظر کامیون یدک‌کش شوید. به همین دلیل است که توصیه می‌کنیم تسمه سرپانتین را قبل از پارگی تعویض کنید تا از تعمیرات بیشتر جلوگیری کرده و در هزینه‌های خود صرفه‌جویی کنید.

تسمه سرپانتین چیست؟

تسمه سرپانتین یک تسمه لاستیکی بلند است که نیرو را به قطعات و سیستم‌های جانبی پیشرانه از جمله دینام، پمپ فرمان هیدرولیک، کمپرسور سیستم تهویه مطبوع و (گاهی اوقات) پمپ آب منتقل می‌کند. ممکن است شنیده باشید که از تسمه‌ی سرپانتین به عنوان تسمه پروانه یا تسمه‌ی لوازم جانبی یاد می‌شود. چنین نام‌گذاری به این دلیل است که خودروها قبلاً دارای تسمه‌های محرک متعددی بودند که پیشرانه را به لوازم جانبی (مانند فن رادیاتور) متصل می‌کرد. اما خودروهای مدرن (معمولاً) فقط یک تسمه اصلی دارند که از طریق چند پولی (قرقره) می‌پیچد تا نیروی مورد نیاز تمام لوازم جانبی را تأمین کند.

تسمه سرپانتین (یا تسمه محرک یا تسمه پروانه)، تسمه‌ای منفرد و پیوسته است که برای به حرکت درآوردن دستگاه‌های جانبی در پیشرانه خودرو استفاده می‌شود. این تسمه همچنین ممکن است توسط پولی هرزگرد یا تسمه سفت‌کن (که ممکن است فنری، هیدرولیکی یا دستی باشد)، هدایت شود. به منظور پیشگیری از لغزش و برای اینکه تسمه از بیش از سه پولی با زاویه بسته شدن خیلی بزرگ و متفاوت عبور کند، پولی‌های هرزگرد یا واسطه‌ای که به پشت تسمه فشار می‌آورند، گنجانده شده‌اند و تسمه را به شکل مارپیچ در می‌آورند.

برای انطباق با این خمش دو طرفه و محکم باقی ماندن به منظور منتقل کردن کل نیروی مورد نیاز و بارهای متعدد، تسمه پروانه تقریباً همیشه از ساختار چند شیاری (چند وی، پلی v یا چند دنده) ساخته شده است.

درحالی‌که استفاده از تنها یک تسمه کارآمدترین و قابل اطمینان‌ترین گزینه به نظر می‌رسد، اما به این معنی است که وقتی تسمه سرپانتین خودروی شما پاره می‌شود، همه چیز از کار می‌افتد! فرمان هیدرولیک را از دست خواهید داد، تهویه مطبوع خاموش می‌شود، باتری شما دشارژ می‌شود و ممکن است پیشرانه بیش از حد گرم شود. به‌علاوه، می‌تواند به لوازم جانبی که پیشرانه کنترل می‌کند، نیز آسیب برساند. به همین دلیل،بسیار مهم است که تسمه‌ی سرپانتین خود را طی برنامه‌ای منظم تعویض کنید.

تعویض تسمه سرپانتین

اکثر سازندگان بسته به نوع و مدل خودرو، کامیون یا شاسی‌بلند شما، بازرسی منظم تسمه سرپانتین و تعویض آن را در فاصله بین ۶۰ تا ۹۰ هزار مایل توصیه می‌کنند. تسمه باید به عنوان بخشی از برنامه تعمیر و نگه‌داری پیشگیرانه معمول شما تعویض شود تا از خرابی یا پارگی در حین رانندگی جلوگیری شود. اما اگر تسمه سرپانتین پاره شود چه؟ چه اتفاقی برای پیشرانه یا لوازم جانبی می‌افتد؟ و اگر درحالی‌که در جاده هستید پاره شود چه اتفاقی خواهد افتاد؟

پیامدهای پارگی تسمه سرپانتین

از آنجایی که تسمه سرپانتین تنها قسمتی است که لوازم جانبی پیشرانه را هدایت می‌کند، می‌توانید تصور کنید که بدون آن، لوازم جانبی کار نمی‌کنند. سیستم تهویه مطبوع کار نمی‌کند زیرا کمپرسور پمپاژ نمی‌کند. فرمان برقی از کار می‌افتد زیرا پمپ آن نیز کار نمی‌کند.

به محض اینکه باتری به دلیل کمبود برق ورودی از دینام دشارژ شود، سیستم الکتریکی نیز از کار می‌افتد. اگر پمپ آب توسط تسمه سرپانتین هدایت شود (اغلب توسط تسمه تایم، هدایت می‌شود)، ممکن است پیشرانه نیز بیش از حد گرم شود. به‌طور خلاصه، خودرو از کار خواهد افتاد.

بنابراین، اگر در حین رانندگی در جاده تسمه سرپانتین پاره شود، چه می‌شود؟ از دست دادن سیستم تهویه مطبوع در اواسط تابسان تجربه‌ی بسیار ناخوشایندی است. از دست دادن فرمان برقی کمی جدی‌تر به نظر می‌رسد. هنگامی که تسمه سرپانتین از کار می‌افتد و سیستم فرمان دیگر کمک هیدرولیکی ندارد، چرخاندن فرمان فوراً دشوار می‌شود. هیچ هشداری مبنی بر اینکه غربیلک فرمان در شرف سفت شدن است، وجود ندارد.

اگر در وسط تقاطع باشید، این موضوع می‌تواند یک خطر واقعی باشد. و هنگامی که دینام کار نمی‌کند، سیستم الکتریکی نیز از کار می‌افتد. پیشرانه خاموش می‌شود و سیستم کمکی ترمز هیدرولیک از بین می‌رود. بنابراین، تا زمانی که تسمه سرپانتین پاره نشده باشد، شما در مسیر از خطر دور هستید. در غیر این صورت ممکن است دچار مشکل شوید.

تغییرات طراحی تسمه سرپانتین

در برخی از طرح‌های پیشرانه، پشت (سمت صاف) تسمه ممکن است برخی از لوازم جانبی را هدایت کند. این معمولاً محدود به قطعاتی است که به گشتاور کمتری نیاز دارند یا در جایی که زاویه پوششی زیادی وجود دارد. چنین لوازم جانبی در مقابل پولی‌های «عادی»، چرخش مخالف خواهند داشت.

برخی از خودروها از دو تسمه مارپیچ برای سیستم خود استفاده می‌کنند. از جمله این موارد می‌توان به فورد تائوروس SHO مجهز به جعبه‌دنده دستی و نیسان ماکسیما DOHC مدل ۱۹۹۵ تا ۱۹۹۹، خودروهایی که از پیشرانه سوپرشارژ جنرال موورز ۳۸۰۰ استفاده می‌کنند و بسیاری از خودروهای بی‌ام‌و اشاره کرد.

تفاوت تسمه سرپانتین با تسمه تایم خودرو چیست

گیج نشوید؛ تسمه سرپانتین با تسمه تایم یکسان نیست. تسمه سرپانتین و تسمه تایم عملکردهای بسیار متفاوتی در خودروی شما دارند. تسمه تایم در داخل پیشرانه قرار دارد و میل‌لنگ و میل‌بادامک را هماهنگ نگه می‌دارد. این تسمه تضمین می‌‌کند که سوپاپ‌های ورودی و خروجی پیشرانه به موقع با پیستون‌ها باز و بسته می‌شوند تا پیشرانه به آرامی کار کند. تسمه سرپانتین چیزی است که لوازم جانبی پیشرانه را روان و کارآمد نگه می‌دارد و نیروی میل‌لنگ پیشرانه را در قسمت بیرونی پیشرانه به تمام لوازم جانبی پیشرانه منتقل می‌کند.

وقتی به شیارهای تسمه‌ها نگاه کنید، به‌راحتی می‌توانید تفاوت بین این دو را تشخیص دهید. تسمه تایم از دندانه افقی بهره می‌برد که متناسب با چرخ‌دنده میل‌لنگ و میل‌بادامک طراحی شده است. تسمه سرپانتین دارای شیارهای V شکل متعددی است که به صورت عمودی در امتداد تسمه قرار دارند. این تسمه‌ها اغلب باید به‌طور هم‌زمان تعویض شوند، بنابراین از مکانیک خود بپرسید یا به دفترچه راهنمای مالک مراجعه کنید تا ببینید آیا شما هم نیاز به تعویض تسمه تایم و تسمه پروانه خودروی خود دارید یا خیر.

مزایای تسمه سرپانتین

تسمه پروانه تکی نسبت به سیستم چند تسمه قدیمی کارآمدتر است و ممکن است فضای کمتری را در محفظه پیشرانه مصرف کند. با استفاده از تسمه‌ی منفرد و پهن‌تر به جای تسمه‌های متعدد و نازک‌تر، ممکن است تسمه بدون کش آوردن، تحت کشش بیشتری قرار گیرد. کشش بیشتر باعث کاهش لغزش می‌شود که در نتیجه باعث افزایش عمر تسمه و راندمان مکانیکی سیستم خواهد شد. لغزش کاهش یافته می‌تواند امکان استفاده از پولی‌های با نسبت کمتر را فراهم کند. این باعث کاهش بار روی پیشرانه، کاهش مصرف سوخت و افزایش قدرت موجود می‌شود.

تمایل تسمه‌های V-شکل به «برگشتن» در شیار پولی (در دور بالا یا زمانی که تسمه کشیده می‌شود) از بین می‌رود و نگه‌داری و تعویض تسمه سرپانتین نیز بسیار آسان‌تر است، زیرا نیازی به حذف چند تسمه برای تعویض یکی از آن‌ها نیست. اگرچه تسمه‌های V شکل جدیدتر با طول قابل تنظیم (تسمه‌های پیوندی) را می‌توان بدون نیاز به حذف سایر تسمه‌ها قرار داد و طراحی پیوندی آن‌ها همچنین به ویژگی خودکششی اجازه می‌دهد تا خطر برگشتن در شیار پولی را کاهش دهد.

همچنین با توجه به اینکه فقط یک تسمه سفت کن قابل حرکت مورد نیاز است، تمام اجزای جانبی (دینام، کمپرسور تهویه مطبوع و غیره) به‌سادگی می‌توانند بدون نیاز به چرخاندن روی پیشرانه سوار شوند.

معایب تسمه سرپانتین

نقطه ضعف تسمه سرپانتین این است که اگر تسمه پاره یا شل شود، خودرو فوراً چند عملکرد مهم را از دست می‌دهد. پمپ آب، پمپ فرمان هیدرولیک و دینام (برای شارژ باتری) کار نمی‌کنند. وسیله نقلیه به دلیل از دست دادن خنک‌کننده‌ی پیشرانه به سرعت غیرقابل استفاده می‌شود. تسمه معمولاً هشدار بصری زیادی درباره‌ی خرابی قریب الوقوع می‌دهد، حتی گاهی اوقات چند شیار (دنده) به‌طور کامل می‌افتند، درحالی‌که تسمه به‌طور قابل قبولی به کار خود ادامه می‌دهد.

یکی دیگر از معایب این تسمه، از کار افتادن کامل سیستم در صورت پارگی است. اگر مثلاً تسمه فرمان هیدرولیک یا تسمه کمپرسور تهویه مطبوع پاره شود، خودرو می‌تواند به کار خود ادامه دهد، اما پاره شدن تسمه سرپانتین به معنای از دست دادن تمام لوازم جانبی پیشرانه خواهد بود.

علاوه بر این، از دست دادن عملکرد یک جزء (مانند پمپ فرمان هیدرولیک یا کمپرسور تهویه مطبوع) باعث خرابی کل نیروی محرک لوازم جانبی می‌شود. گاهی اوقات، می‌توان با تسمه کوتاه‌تر برای دور زدن اجزای خراب (در صورت موجود بودن تسمه) بر این مشکل غلبه کرد. اما این کار همیشه امکان‌پذیر نیست.

آیا تسمه پروانه خودروی من سالم است؟

اگر زمان زیادی را صرف تعمیر خودرو و کار کردن در زیر کاپوت نمی‌کنید، ممکن است هیچ ندانید تسمه پروانه‌ی سالم چگونه به نظر می‌رسد. چه وسیله نقلیه شما از تسمه‌ی V شکل قدیمی در سیستم دو تسمه‌ای استفاده کند یا از تسمه‌ی مدرن و چند منظوره، خواهید آموخت که اکثر تسمه‌ها به رنگ مشکی هستند. این تسمه‌ها می‌توانند دارای جداره‌های شیاردار یا سطح صاف باشند.

می‌دانید که اگر لاستیک شیاردار و لاستیک صاف بدون ترک باشد، تسمه‌ شما در وضعیت خوبی قرار دارد. ترک‌ها نشان‌دهنده‌ی پیری و پوسیدگی هستند. در نهایت، تسمه‌های ترک‌خورده پاره شده و شما را در وسط رانندگی گیر می‌اندازند.

جدای از آن، در اطراف لبه‌های تسمه هیچ ساییدگی وجود ندارد. چنین شرایطی نشانه‌ای از حرکت نادرست تسمه در سراسر قرقره‌ها است. تسمه‌ی فرسوده می‌تواند در هر زمان پاره شود. در نهایت، باید بررسی کنید که آیا شیارهایی از بین رفته است یا خیر و مطمئن شوید که از نظر فاصله و اندازه یکنواخت هستند. اگر هر یک از این مشکلات را پیدا کردید، وقت آن است که وسیله نقلیه خود را برای تعویض تسمه به تعمیرگاه ببرید.

بهترین راه برای اطمینان از اینکه تسمه سرپانتین خودروی شما در وضعیت خوبی قرار دارد، این است که به‌طور منظم آن را به عنوان بخشی از برنامه تعمیر و نگه‌داری معمول بررسی کنید. یک تکنسین می‌تواند تسمه را از نظر ساییدگی بررسی کرده و از یک وسیله‌ی اندازه‌گیرری مخصوص برای تعیین میزان عمر باقیمانده‌ی آن استفاده کند. هر زمان که بیشتر از توصیه‌های سازنده فرسوده شد یا اگر علائمی از صاف شدن یا ترک خوردگی داشت، باید تعویض شود.

همچنین علائمی وجود دارد که می‌تواند راننده را از خرابی تسمه سرپانتین آگاه کند. صدای جیر جیر، به‌ویژه هنگامی که پیشرانه برای اولین بار روشن می‌شود، می‌تواند نشانه‌ای از ساییدگی یا صاف‌شدگی تسمه یا پولی باشد که در حال جمع شدن است و باعث لیز خوردن تسمه می‌شود. تکنسین خودرو نه‌تنها تسمه، بلکه پولی‌های هر یک از اجزای متحرک و همچنین پولی‌های هرزگرد و تسمه سفت‌کن را که به هدایت صحیح تسمه و حفظ کشش آن کمک می‌کنند، بازرسی می‌کند. اگر هر یک از این قطعات علائم آسیب، سایش یا ناهماهنگی را نشان داد، باید تعویض شوند.

بنابراین، برنامه تعمیر و نگه‌داری خود را بررسی کنید تا متوجه شوید که تسمه سرپانتین چند بار قرار است تعویض شود. از تکنسین خودرو بخواهید که آن را مرتباً بررسی کند. پیشرانه خودروی شما به مراقبت و نگه‌داری نیاز دارد و ضروری است که این برنامه با دقت پیگیری شود.

تسمه فرمان هیدرولیک

فرمان هیدرولیک سیستمی است که به هدایت وسیله نقلیه کمک می‌کند تا فقط مقدار کمی تلاش از جانب راننده برای چرخاندن چرخ‌ها لازم باشد. تسمه فرمان هیدرولیک از مواد منعطف با یک طرف صاف و یک طرف شیاردار ساخته شده است. تسمه به دور چندین پولی پیچیده شده است، درحالی‌که مقدار مشخصی کشش روی تسمه همیشه حفظ می‌شود. در وسایل نقلیه مدرن، تسمه‌ای به نام تسمه سرپانتین، کل سیستم را کنترل می‌کند. خودرو‌های قدیمی‌تر، ممکن است تسمه‌های متعددی داشته باشند که هر کدام یک جزء واحد را کنترل می‌کنند.

تسمه سرپانتین یا مارپیچ، نیرو را به تجهیزات جانبی پیشرانه از جمله سیستم فرمان هیدرولیک، دینام و سیستم تهویه مطبوع منتقل می‌کند. هنگام پاره شدن تسمه، راننده باید انرژی بسیار بیشتری را اعمال کند، زیرا اجزای فرمان هیدرولیک نمی‌چرخند.

وقتی تسمه پاره شود، فرمان هیدرولیک از کار می‌افتد. تسمه ممکن است شل شود که باعث می‌شود سریع‌تر ساییده شود و روی پولی لیز بخورد و می‌تواند باعث شود که فرمان احساس سنگینی و تکان خوردن کند. هنگامی که پیشرانه را روشن می‌کنید، ممکن است صدای جیغ بلندی بشنوید.

تسمه فرمان هیدرولیک با شل کردن پیچ و مهره‌های تنظیم کننده فرمان و سپس فشار دادن پمپ به پایین برداشته می‌شود. تسمه فرمان جدید روی پمپ نصب می‌شود و پمپ به سمت بالا کشیده می‌شود تا تسمه سفت شود. تسمه سرپانتین دوباره نصب می‌شود و تراز پولی بررسی می‌شود.

تسمه و سیستم فرمان هیدرولیک باید توسط مکانیک متخصص حداقل هر ۶ ماه یک‌بار بازرسی شود. کشش تسمه قابل تنظیم است که در صورت بازرسی به موقع، از پارگی تسمه جلوگیری می‌کند. هنگامی که تسمه تعویض شد، باید خودرو را آزمایش کنید تا ببینید چطور هدایت می‌شود.

تسمه سفت‌کن چیست؟

تسمه سفت‌کن برای این تعبیه شده است تا کشش مشخصی را روی تسمه پروانه ایجاد کند که این کشش عموما به دو صورت انجام می‌گیرد: توسط مکانیزم فنری یا توسط سیستم لولایی قابل تنظیم. همان‌طور که می‌دانید، تسمه پروانه، تسمه‌ای نسبتاً بلند است که در جلو خودرو قرار دارد. تسمه سفت‌کن نیز در بیرون تسمه پروانه قرار دارد تا بتواند ایجاد کشش را با فشار دادن به یک نقطه از تسمه ایجاد کند. عموماً تسمه پروانه‌ها عامل انتقال انرژی به قطعاتی مانند دینام و فن خنک‌کن رادیاتور هستند.

تسمه سفت‌کن به همراه پولی‌ها درگیر یکدیگر هستند. در نتیجه معمولا با همدیگر تعویض می‌شوند. همچنین زمانی‌ که تسمه سفت‌کن تعویض شود، نیاز است که تسمه پروانه باز شود. به همین دلیل، در زمان تعویض به احتمال زیاد مکانیک پیشنهاد خواهد داد تسمه پروانه نیز تعویض شود.