با رعایت ۹ نکته کاربردی این مقاله می‌توانید طول عمر گیربکس دستی خودرو خود را افزایش دهید.
با اینکه در اکثر کشورهای پیشرفته از جمله آمریکا، خودروهای گیربکس اتوماتیک سهم بیشتری از بازار را به خود اختصاص داده‌اند اما در کشور ما اکثر خودروها دارای گیربکس دستی هستند. در بازارهای جهانی از تعداد خودروهای گیربکس دستی کاسته می‌شود و شاید در آینده نزدیک تعداد آن‌ها حتی از انگشتان دست هم کمتر شود. در حال حاضر گیربکس دستی فقط در برخی خودروها که اکثراً هم ارزان‌قیمت هستند ارائه می‌شود. از جمله این خودروها می‌توان به مزدا ۳ هاچبک بازار آمریکا اشاره کرد. همچنین برخی محصولات اسپرت همچون پورشه ۹۱۱ کررا T نیز با گیربکس دستی در دسترس هستند که علت اصلی آن نیز هیجان رانندگی با چنین خودرویی است.
در همین زمینه بخوانید:
- مقایسه گیربکس دستی، اتوماتیک و دوکلاچه
- انواع مختلف گیربکس خودرو؛ از CVT و واریوماتیک تا سکونشئال و PDK
به غیر از معدود خودروهایی که به برخی از آن‌ها اشاره شد، اکثر مدل‌های بازار آمریکا دارای گیربکس اتوماتیک هستند. گیربکس‌های اتوماتیک مدرن تفاوت‌های زیادی با نمونه‌های قبلی داشته و علاوه بر تعویض سریع دنده‌ها باعث کاهش مصرف سوخت و بهبود پرفورمنس خودرو می‌شوند. همچنین گیربکس اتوماتیک به گونه‌ای طراحی شده که در برابر استفاده‌های نادرست نیز مقاومت داشته باشد زیرا سیستم‌های کنترل الکترونیکی آن باعث می‌شوند آسیبی به پیشرانه و خود گیربکس وارد نشده و همیشه دنده صحیح انتخاب شود؛ اما داستان گیربکس دستی فرق می‌کند و مشکلاتی همچون اشکال در تعویض دنده، خرابی قطعات پیشرانه و استهلاک دیسک و صفحه در آن وجود دارد. در جدول زیر مزایا و معایب اصلی گیربکس دستی در مقایسه با نمونه‌های اتوماتیک ذکر شده است:
| مزایا | معایب |
| نیاز به سرویس و نگهداری کمتر | پرفورمنس ضعیف‌تر |
| هزینه تعمیرات، تعویض قطعات و اورهال پایین‌تر | مصرف سوخت بالاتر |
| کنترل کامل راننده روی دنده و گیربکس | تعویض همه دنده‌ها توسط راننده |
| زمان تعویض دنده بیشتر | |
| احتمال انتخاب دنده اشتباه و خرابی گیربکس و مجموعه کلاچ |
نکات مهم افزایش طول عمر گیربکس دستی خودرو
شروع به حرکت از حال سکون
در یک خودروی گیربکس اتوماتیک مدرن فقط کافی است پا را روی پدال گاز بگذارید تا خودرو حرکت کند. سیستم‌های الکترونیکی تمامی کارهای مربوط به حرکت نرم و تعویض دنده‌ها و شتاب گیری بهینه را انتخاب خواهند داد. در حقیقت وجود اشتباه در گیربکس اتوماتیک تقریباً غیرممکن است زیرا شما نمی‌توانید به آن آسیب برسانید اما گیربکس دستی کاملاً در اختیار راننده است و برخی مدل‌های دنده دستی دور پیشرانه را محدود می‌کنند تا عمل انتخاب دنده به درستی صورت گیرد هرچند در اکثر خودروها این ویژگی وجود ندارد و راننده می‌تواند دور پیشرانه را به محدوده قرمز برساند و شوک زیادی به قوای محرکه وارد شود. حتی امکان برن اوت هم در خودروهای دستی وجود دارد. با اینکه چنین چیزی هیجان زیادی خواهد داشت اما استهلاک خودرو را تسریع می‌کند و برای افزایش طول عمر گیربکس دستی خودرو باید محدوده مجاز دور پیشرانه برای تعویض دنده‌ها را رعایت کرده و پدال کلاچ را به نرمی فشار دهید و پس از تعویض دنده نیز سریعاً رها کنید.
شروع به حرکت در سربالایی
احتمالا نیم کلاچ کردن را در کلاس‌های آموزش رانندگی یاد گرفته‌اید اما اکثر خودروهای مدرن امروزی به دستیار حرکت در سربالایی مجهز هستند و نیازی به استفاده از ترمزدستی در خودروهای گیربکس دستی نیست. در خودروهای مدرن فقط کافی است پای خود را از روی پدال کلاچ برداشته و به نرمی پدال گاز را فشار دهید. تا زمانی که شروع به حرکت نکرده‌اید خودرو به عقب نخواهد رفت. البته یک عادت بد دیگر هم وجود دارد که برخی رانندگان در پشت چراغ‌قرمز دنده را خلاص نکرده و پای خود را روی پدال کلاچ نگه می‌دارند که باعث کاهش طول عمر مجموعه کلاچ و داغ کردن آن می‌شود.
برداشتن دست از روی دسته‌دنده
گیربکس دستی خودرو دارای ماهک‌هایی است که دنده‌ها را جابجا می‌کنند. وقتی شما دست خود را روی دسته‌دنده قرا دهید فشار اضافی به ماهک وارد می‌شود و آن را به مرور زمان مستهلک می‌کند. در اکثر دفترچه‌های راهنمای خودرو توصیه شده این کار انجام نشود و بجای آن دست خود را روی غربیلک فرمان بگذارید. این کار هم باعث بهبود ایمنی راننده در حین رانندگی شده و هم از استهلاک قطعات گیربکس می‌کاهد.
برداشتن پا از روی پدال کلاچ
موضوع بالایی که گفته شد درباره پدال کلاچ نیز صدق می‌کند. زمانی که کلاچ را فشار دهید مجموعه دیسک و صفحه درگیر خواهد شد. از پدال کلاچ فقط باید زمان تعویض دنده استفاده کرد و اگر حین رانندگی نرمال پای خود را حتی با کوچک‌ترین تماس روی کلاچ قرار دهید فشار بی‌مورد به آن وارد کرده و باعث از کار افتادنش می‌شوید.
منتظر ماندن پشت چراغ‌قرمز
بنا به همان دلایلی که ذکر شد، خلاص نکردن گیربکس در پشت چراغ‌قرمزها و فشردن پدال کلاچ فشار مضافی به آن وارد خواهد کرد. با این کار دیسک و صفحه داغ شده و سریعاً خراب خواهد شد. بهتر است در چنین شرایطی گیربکس را در حالت خلاص قرار داده و پای خود را از روی کلاچ بردارید. همچنین به منظور جلوگیری از حرکت خودرو یا ترمزدستی را کشیده و یا پای خود را روی پدال ترمز بگذارید. زمانی که چراغ سبز شد کلاچ را گرفته و با دنده یک حرکت کنید.
تعویض دنده سریع و ناگهانی
تعویض‌های دنده سریع و ناگهانی فشار زیادی روی گیربکس دستی خودرو وارد می‌کند. در این شرایط رینگ‌های سنکرونیزه زمان کمی برای هماهنگی دنده‌ها دارند و تعویض‌های سریع و ناگهانی باعث استهلاک رینگ‌ها می‌شوند. حتی زمانی که در حال رانندگی سریع و پرفشار هستید هم دنده‌ها را خیلی سریع و ناگهانی تعویض نکنید و با هماهنگی کامل کلاچ و گیربکس این کار را انجام دهید.
معکوس دادن
فرایند معکوس دادن در خودروهای سواری مجهز به گیربکس دستی مشابه خودروهای سنگین نیست. ترمزها برای کاهش سرعت طراحی شده‌اند و تعویض لنت‌ها بسیار ارزان‌تر از سرویس گیربکس است. تنها زمانی از دنده‌معکوس استفاده کنید که در سرازیری حرکت می‌کنید تا از ترمزهای مکرر برای حفظ سرعت به ویژه حین یدک کشی اجتناب کنید. همچنین معکوس دادن برای زمانی است که سرعت خودرو کاهش یافته و می‌بایست از دنده سنگین‌تر استفاده کنید. معکوس‌های بی‌مورد و ناگهانی که باعث افزایش دور پیشرانه می‌شود فشار مضاعفی به اجزای قوای محرکه خودرو وارد کرده و آن‌ها را مستهلک می‌کند. اگر با خودروی خود آشنا باشید حتماً می‌دانید که چه دنده‌ای برای چه سرعتی مناسب است؛ مثلاً نباید هنگامی که با سرعت ۷۰ کیلومتر در ساعت حرکت می‌کنید به دنده ۲ معکوس دهید. در این حالت مقاومتی را از طرف خودرو احساس خواهید کرد که به معنی تلاش گیربکس برای ایجاد هماهنگی بین دنده‌های مختلف در سرعت‌های گوناگون است.
تعویض به موقع دنده‌ها
برخی مالکان خودروهای گیربکس دستی در تعویض دنده تعلل می‌کنند و به نوعی درباره تعویض دنده‌ها تنبل هستند. آن‌ها دور پیشرانه را خیلی بالا نگه می‌دارند و حس و حال تعویض دنده را ندارند. این کار می‌تواند به خودرو آسیب برساند. همچنین حالت دنده مرده هم وجود دارد که خودرو سرعت پایینی داشته اما همچنان گیربکس در دنده‌های سبک بوده و راننده اقدام به معکوس دادن نمی‌کند. این کار که معمولاً با لرزش شدید خودرو همراه است در درازمدت به قوای محرکه آسیب خواهد رساند؛ بنابراین حتماً دنده مناسب را برای سرعت خودرو انتخاب کرده و از نگه داشتن دنده در حالت دور خیلی پایین یا خیلی بالای پیشرانه دوری کنید.
سرویس و نگهداری گیربکس دستی خودرو
تا زمانی که از گیربکس دستی خوب نگهداری شود مورد خاصی برای سرویس و نگهداری آن وجود نخواهد داشت مگر تعویض دوره‌ای دیسک و صفحه و همچنین روغن گیربکس. همان‌طور که می‌دانید با گذشت زمان از کیفیت این روغن کاسته می‌شود و بهتر است روغن را بین ۵۰ تا ۷۰ هزار کیلومتر، بسته به نوع کاربری خودرو و محیط استفاده تعویض کنید.
