در این مقاله به بررسی کامل بیمه باربری و معرفی انواع مختلف آن می‌پردازیم.
پیش از این به‌طور مفصل درباره بیمه شخص ثالث خودرو، بیمه بدنه و بیمه بدنه خودروهای قدیمی صحبت کرده‌ایم اما این بار می‌خواهیم به یکی از مهم‌ترین انواع بیمه یعنی بیمه باربری بپردازیم؛ اما این بیمه چه مسئولیت‌هایی را پوشش می‌دهد و انواع آن کدام است؟
بیمه باربری چیست؟
همان‌طور که نام این بیمه نشان می‌دهد، بیمه باربری یا بیمه حمل‌ونقل یک قرارداد بین شرکت‌های حمل‌ونقل یا صاحب کالا با شرکت‌های بیمه‌گر است که طبق این قرارداد بیمه‌گر تعهد خواهد کرد در ازای دریافت مبلغی مشخص که همان حق بیمه است کلیه خسارات وارده به اموال و افراد را جبران نماید. در حقیقت اگر در زمان حمل یک کالا از مبدأ به مقصد خسارتی به کالا و افراد دخیل در انتقال آن وارد شود شرکت بیمه خسارات را بر اساس قرارداد منعقد شده و میزان سقف تعیین شده پرداخت خواهد کرد.
اصطلاحات رایج بیمه باربری
اگر به متن قراردادهای این نوع بیمه دقت کنید برخی اصطلاحات را خواهید دید که شاید تخصصی باشند. به همین خاطر در ادامه به بررسی بعضی از این اصطلاحات می‌پردازیم.
بارنامه
در این برگه اطلاعاتی از جمله نام شرکت حمل‌ونقل، آدرس فرستنده و گیرنده کالا، مشخصات، تعداد و وزن محموله و مقدار کرایه نوشته می‌شود. در حقیقت بارنامه قرارداد حمل و رسید دریافت کالاست.
Total Loss
بیمه‌نامه‌ای است که از بین رفتن کالا در یک مرحله از جمله آتش‌سوزی، سقوط هواپیما و… را شامل می‌شود و تا زمان رسیدن به ورودی کشور مقصد اعتبار دارد.
زیان همگانی
این واژه در دریانوردی بکار می‌رود و تمامی افراد حاضر در کشتی در صورت وارد کردن آسیب آگاهانه و داوطلبانه به کالاها برای نجات در شرایط اضطراری به تناسب خود سهیم خواهند بود.
دو عبارت واقعی و فرضی نیز در برخی قراردادها به چشم می خورند. زمانی اصطلاح واقعی بکار می‌رود که کالا به‌طور کامل از بین برود. چنین اتفاقی می‌تواند بر اساس حوادثی همچون آتش‌سوزی یا غرق شدن کشتی رخ دهد. زمانی که هزینه تعمیر یا بازسازی کالایی بیشتر از ارزش خود کالا باشد شرکت بیمه تمایل به پرداخت غرامت خواهد داشت و واژه فرضی بکار خواهد رفت.
همچنین بخوانید: قانون و شرایط انتقال تخفیف بیمه شخص ثالث در سال ۱۴۰۲
انواع بیمه باربری
بیمه یاد شده همانند دیگر بیمه‌نامه‌ها انواع گوناگونی دارد و دسته‌های متنوعی را شامل می‌شود. در حقیقت بیمه‌های باربری بر اساس محدوده جغرافیایی، چگونگی حمل کالا و پوشش‌های مختلف دسته‌بندی می‌شوند.
انواع بیمه باربری بر اساس محدوده جغرافیایی
بیمه باربری وارداتی
چنین بیمه‌نامه‌ای برای واردکنندگان کالا از کشورهای خارجی الزامی خواهد بود.
بیمه باربری ترانزیت
در این نوع بیمه‌نامه کشور ما مسیر عبور کالا از مبدأ تا مقصد خواهد بود؛ به عبارت دیگر مبدأ و مقصد حمل کالا کشورهای خارجی هستند.
بیمه باربری داخلی
همان‌طور که نام این بیمه نشان می‌دهد، شرکت‌های حمل کالا در داخل کشور باید از بیمه باربری داخلی استفاده کنند.
انواع بیمه باربری بر حسب چگونگی حمل
این نوع بیمه‌نامه بر اساس حمل به چهار روش هوایی، زمینی، ریلی و دریایی صادر می‌شود و هریک مفاد خاص خود را دارد.
انواع بیمه باربری بر اساس پوشش
بیمه باربری صادر شده بر اساس پوشش‌های حمل کالا نیز انواع مختلفی دارند که بطور اختصار به دو نمونه آن اشاره می کنیم:
بیمه Total Loss
این نوع بیمه که با نام تشریفاتی و گمرکی نیز شناخته می‌شود برای تمامی کالاهای صادراتی الزامی است و درصورتی‌که کل کالای حمل شده در زمان حمل با کشتی از بین برود شرکت بیمه‌گر خسارات وارده را پرداخت خواهد کرد.
پوشش داخلی
این نوع بیمه باربری حوادث رخ داده در داخل کشور را پوشش داده و خسارات مربوط به حمل کالا در ایران را پرداخت می‌کند. خطرات تحت پوشش این بیمه در موارد اصلی شامل آتش‌سوزی، تصادف وسیله نقلیه، واژگونی و… خواهد بود. البته همانند دیگر بیمه‌نامه‌ها امکان دریافت پوشش‌های اضافی با پرداخت حق بیمه بیشتر وجود دارد.
مدارک لازم برای بررسی خسارت در بیمه باربری
درصورتی‌که کالای تحت پوشش این نوع بیمه آسیب ببیند یا از بین برود طی شدن مراحل زیر الزامی خواهد بود:
- اعلام وقوع حادثه به شرکت بیمه‌گر طی ۳ تا ۵ روز
- بازدید کارشناسان از کالا و اموال خسارت دیده
- تهیه مستندات و ارسال مدارک
- تائید و دریافت خسارت
باید دقت داشت در هر قرارداد بیمه بندها و تبصره‌های مختلفی وجود دارند که طبق توافق بین شرکت‌های حمل‌ونقل و بیمه‌ها ثبت می‌شوند. به‌طور مثال یکی از بندهای قرارداد می‌تواند بند خسارت کالای جفت باشد که بر این اساس در صورت خسارت دیدن کالاهای جفت یا دست فقط صدمات بخش آسیب دیده پرداخت خواهد شد. البته دو طرف قرارداد می‌توانند تغییراتی در این قانون اعمال کرده و به توافق برسند. در هر صورت شرکت‌های حمل‌ونقل جهت دریافت خسارت بیمه موردبحث می‌بایست مدارک زیر را ارائه کنند:
- اصل بیمه‌نامه
- اصل فاکتور کالا به همراه جزئیات کامل
- اصل بارنامه کالا
- گواهی مبدأ و بازرسی کالا
- صورت‌وضعیت کالا در زمان تحویل
- مجوز سبز گمرک
- گواهی کسر تخلیه
- گزارش بازدید خسارت
در ادامه به بررسی برخی از پرتکرارترین سؤالات درباره بیمه باربری می‌پردازیم.
عدم النفع در بیمه باربری چیست؟
در این نوع بیمه‌ها ممکن است علاوه بر خسارت اصلی به کالا خسارات دیگری نیز ایجاد شود؛ بنابراین زمانی که یک کالا در زمان حمل آسیب می‌بیند نه تنها باید خسارت آن بار جبران شود بلکه خسارت‌های ناشی از دیرکرد در انتقال بار نیز جبران خواهد شد که به آن عدم النفع می‌گویند. بر اساس قوانین موجود مقدار عدم النفع بیمه باربری ۱۰ درصد مجموع قیمت خرید کالا به همراه هزینه حمل است اما طرفین قرارداد می‌توانند دراین‌باره توافق دیگری داشته باشند.
ترانشیپمنت در بیمه باربری چیست؟
منظور از این عبارت حمل کالا با چند وسیله مختلف از جمله کشتی، هواپیما و… است. در واقع بر اساس ترانشیپمنت، کالا چندین مرتبه از یک وسیله تخلیه و به وسیله دیگر بارگیری می‌شود.
FOB در بیمه باربری چیست؟
کلمه FOB یا فوب به معنی قیمت کالا تا لحظه تحویل روی کشتی است. در واقع فروشنده کالا باید هزینه‌های حمل آن تا محل اصلی را پرداخت نماید اما سایر هزینه‌ها از جمله کرایه حمل، بیمه و… را خریدار تقبل می‌کند.
کلوز بیمه باربری چیست؟
در بخش بررسی انواع بیمه باربری بر اساس پوشش چهار نوع شرایط وجود دارد که به آن‌ها کلوز نیز گفته می‌شود. این کلوزها شامل شرایط C، شرایط B، شرایط A و کلوز عدم تحویل هستند که نوع C کمترین میزان پوشش و قیمت را داراست و شامل مواردی همچون آتش‌سوزی، انفجار، واژگونی یا خروج از ریل و… می‌شود. کلوز شرایط A کامل‌ترین پوشش بیمه‌ای محسوب می‌شود و طبیعی است که بالاترین نرخ بیمه را داشته باشد. در کلوز عدم تحویل اگر بخشی از کالا یا کل آن پس از تخلیه مفقود شود امکان دریافت خسارت از شرکت بیمه وجود خواهد داشت. شایان ذکر است این کلوز در شرایط A وجود داشته اما در کلوزهای B و C وجود ندارد.
CPT در بیمه باربری چیست؟
منظور از CPT این است که پس از تحویل کالا به حمل‌کننده، تمامی هزینه‌ها از جمله بیمه و بازرسی را می‌بایست خریدار پرداخت نماید.
