سیستم EGR موتور دیزلی چیست و چه وظیفه‌ای دارد؟

در موتور دیزلی و بنزینی وسایل نقلیه سیستمی به نام سیستم EGR وجود دارد که در مقاله آموزشی پدال به بررسی آن می‌پردازیم.


موتورهای درون‌سوز مدرن از جمله انواع دیزلی آن نیازمند برخی قطعات و سیستم‌های ویژه به منظور جلوگیری از ایجاد آلایندگی زیاد هستند. آلاینده‌های ناشی از احتراق سوخت‌های فسیلی نه تنها به محیط‌زیست آسیب وارد کرده و علاوه بر گرمایش جهانی روی سلامت انسان نیز تأثیر دارند بلکه می‌توانند مصرف سوخت خودرو را نیز افزایش دهند. یکی از سیستم‌های کنترل آلایندگی که برای مقابله با این مشکلات طراحی شده سیستم گردش مجدد گاز اگزوز یا EGR است. همان‌گونه که نام سیستم نشان می‌دهد، EGR مسئول گردش مجدد گازهای خروجی و ورود آن به موتور است. این سیستم به دو دلیل ضروری خواهد بود: اول اینکه گازهای آلاینده را با گردش مجدد در موتور به گازهایی با آسیب‌های کمتر تبدیل کرده و دلیل دوم استفاده از EGR این است که موتور درون‌سوز راندمان ۱۰۰ درصد ندارد و گاهی اوقات سوخت مورد استفاده بدون اشتعال و احتراق از اگزوز خارج می‌شود. سوخت خام و آلاینده‌ها برای محیط‌زیست مضر هستند و باعث کاهش راندمان و افزایش مصرف سوخت خودرو می‌شوند.

سیستم EGR دارای سوپاپی با همین نام است و می‌تواند گازهای مضر و سوخت خام را مجدداً به موتور بازگرداند. زمانی که این اتفاق رخ دهد سیستم موردبحث سوخت را آرام‌تر و خنک‌تر می‌سوزاند و از تبدیل نیتروژن به نیتروژن اکسید سمی جلوگیری می‌کند. البته چگونگی کارکرد این سیستم بسیار پیچیده‌تر از این حرف‌هاست و بنابراین اگر مشتاق هستید بدانید سوپاپ EGR در موتور دیزلی چگونه کار می‌کند همراه ما باشید. در حالت عادی موتور درون‌سوز وسایل نقلیه دمای بسیار بالایی دارد. البته که این گرما با نقاط ضعفی همراه است که از جمله آن‌ها می‌توان به تولید آلاینده‌های مضر اشاره کرد. دلیل تولید این آلاینده‌ها به ترکیب هوا یعنی ۷۸ درصد نیتروژن و ۲۱ درصد اکسیژن مربوط می‌شود. البته زمانی که هوا وارد موتور خودرو شده و به همراه بنزین یا گازوئیل می‌سوزد، اشتعال ناشی از آن دمای بسیار بالایی را ایجاد کرده و باعث می‌شود نیتروژن به گازهای مضر و سمی نیتروژن اکسید تبدیل شود.

سوپاپ EGR به مقابله با این مشکل و جلوگیری از آزاد شدن نیتروژن اکسید زیاد به جو زمین کمک می‌کند. همان‌طور که گفته شد وظیفه این سیستم گردش مجدد مقدار مشخصی از گازهای اگزوز در محفظه احتراق موتور است. زمانی که این اتفاق رخ دهد موتور خودرو اکسیژن کمتری را دریافت کرده و این به معنی سوختن کندتر و خنک‌تر اجزای سوخت و هوا خواهد بود. از آنجایی که موتور وسیله نقلیه سوخت را در دمای پایین‌تری می‌سوزاند و سوپاپ EGR هم فعال است، بنابراین نیتروژن اکسید کمتری تولید می‌شود که نتیجه آن افزایش راندمان موتور و هوای پاک‌تر خواهد بود.

سوپاپ EGR بر اساس شرایط رانندگی فرد عمل می‌کند. زمانی که خودرو را استارت زده و با سرعت بالا رانندگی می‌کنید، موتور نیازمند هوای بیشتر خواهد بود؛ اما زمانی که موتور در حالت درجا کار می‌کند یا راننده سبک رانندگی آرامی دارد، موتور نیازمند اکسیژن زیادی نخواهد بود. سوپاپ EGR با باز و بسته شدن خود به بهینه شدن عملکرد موتور و جلوگیری از تولید مقدار زیادی آلاینده کمک می‌کند. زمانی که موتور نیازمند هوای بیشتری باشد سوپاپ بسته یا تقریباً بسته خواهد بود اما اگر موتور در دمای ایده آل قرار داشته و با سرعت نسبتاً کم کار می‌کند سوپاپ به تدریج باز می‌شود تا شروع به گردش مجدد گازها در موتور کند.

اما نشانه‌های خرابی سیستم و سوپاپ EGR چیست؟ همان‌طور که گفته شد سیستم EGR موتور دیزلی اهمیت زیادی دارد اما همانند هر قطعه دیگری با گذشت زمان مستهلک شده و می‌تواند خراب شود. با توجه به اینکه عمر حدودی سوپاپ EGR به ده سال می‌رسد بنابراین شاید مجبور شوید آن در تعویض کنید. به همین خاطر آشنایی با نشانه‌های خرابی این سوپاپ مفید خواهد بود. سوپاپ‌های EGR در برابر دوده و ذرات کربن آسیب‌پذیر هستند و این مشکل می‌تواند به خاطر ناخالصی سوخت، عدم رسیدگی به وسیله نقلیه و عدم انجام سرویس‌های دوره‌ای و… به وجود آید. در این حالت سوپاپ گرفته شده و جریان بنزین و گازوئیل محدود می‌شود. البته سوپاپ‌های EGR می‌تواند به خاطر عیوب کارخانه‌ای، دماهای بسیار بالا و… نیز از کار بیفتند.

زمانی که این شرایط به وجود آید سیستم EGR نشانه‌هایی را بروز خواهد داد که رایج‌ترین آن‌ها شامل روشن شدن چراغ چک، ناک زدن موتور، کاهش قدرت و شتاب، افزایش مصرف سوخت، دور درجای خشن و عدم قبولی در آزمون معاینه فنی است. هریک از این نشانه‌ها مشکلات خاص خود را دارند اما موضوع مهم این است که عیوب فنی متفاوت نیز می‌توانند نشانه‌های تقریباً مشابهی داشته باشند؛ بنابراین اگر این علائم را مشاهده کردید بهتر است به یک مکانیک باتجربه مراجعه کنید.

سؤال بعدی به هزینه تعویض سوپاپ EGR مربوط می‌شود. البته پاسخ به این سؤال کمی دشوار است زیرا قیمت قطعه موردبحث بسته به نوع خودرو می‌تواند متفاوت باشد. درحالی‌که قیمت سوپاپ EGR یک خودروی بنزینی همانند ام وی ام X22 به حدود ۴.۵ تا ۵ میلیون تومان می‌رسد اما قیمت این قطعه در خودروی دیزلی می‌تواند بسیار بیشتر باشد که علتش هزینه بالای تولید قطعات و دستمزد مکانیک است. برای مثال تعویض سوپاپ EGR فورد F-150 مجهز به موتور دیزلی می‌تواند به ۱۵۰۰ دلار برسد. با این تفاسیر شاید برخی مالکان به فکر تعویض قطعه در خانه باشند. اگرچه این کار امکان‌پذیر است اما بدون داشتن دانش کافی قطعاً با مشکل مواجه خواهید شد مخصوصاً اگر موتور خودرو از نوع دیزلی باشد. اکثر سوپاپ‌های EGR در نزدیکی منیفولد هوا و دود قرار دارند و با اینکه دسترسی به آن در خودروهای بنزینی و سواری نسبتاً آسان است اما در خودروهای دیزلی بزرگ‌تر شاید نیازمند باز کردن برخی قطعات دیگر باشید که همه این‌ها به معنی کار و دستمزد بیشتر خواهد بود.