ترمز موتور چیست و چرا استفاده از آن در برخی مناطق ممنوع است؟

یکی از ویژگی‌های وسایل نقلیه ترمز موتور Engine Brake است که در این مقاله به بررسی آن می‌پردازیم.


تقریباً تمامی افرادی که می‌خواهند پشت فرمان وسایل نقلیه بنشینند در کلاس‌های آموزش رانندگی شرکت کرده و نهایتاً با قبولی در آزمون نهایی موفق به دریافت گواهینامه می‌شوند. در همین کلاس‌هاست که شرکت‌کنندگان اطلاعات مهمی درباره علائم جاده‌ای، قوانین ترافیک و تکنیک‌های رانندگی ایمن دریافت می‌کنند؛ اما صادقانه باید گفت بخش اعظم اطلاعات مربوط به رانندگی را نمی‌توان در کلاس‌ها آموخت و باید به منابع دیگری نیز مراجعه کرد.

همچنین بخوانید:

• علت خالی کردن ترمز خودرو؛ بررسی مهم‌ترین عوامل

• نشانه های تمام شدن لنت ترمز چیست؟ بررسی عوامل مختلف

• علت و نشانه های خرابی ترمز دستی

شاید والدین، دوستان و همکاران شما نیز اطلاعات مفیدی درباره خودروها ارائه کرده باشند و از آن زمان تاکنون پشت فرمان نشسته باشید؛ اما احتمالاً یک روزی با تابلوی “ترمز موتور ممنوع است” مواجه شده‌اید و فهمیده‌اید که هیچ‌چیزی درباره آن نمی‌دانید. به احتمال زیاد از دانستن این موضوع که شما هم از ترمز موتور استفاده می‌کنید و چیزی درباره آن نمی‌دانید سورپرایز خواهید شد. در واقع ترمز موتور روشی برای کاهش سرعت خودرو و توقف آن بدون استفاده از ترمزهاست. به همین خاطر شاید برخی رانندگان ناخواسته و یا حتی به‌طور منظم از ترمز موتور استفاده می‌کنند اما باید دانست در برخی مناطق استفاده از ترمز موتور ممنوع و حتی غیرقانونی است. در ادامه بیشتر به این مقوله می‌پردازیم.

در حالتی که خودرو در حال حرکت بوده و دنده نیز درگیر باشد، اگر پای خود را از روی پدال گاز بردارید سرعت خودرو کاهش می‌یابد که به این پدیده ترمز موتور می‌گویند. وقتی پدال گاز را رها می‌کنید، سوپاپ گاز موتور بسته می‌شود. این امر جلوی ورود هوا و سوخت به موتور را می‌گیرد و مقاومتی در داخل سیلندرها به وجود می‌آید. بجای اینکه موتور باعث حرکت رو به جلوی خودرو شود، باعث کاهش سرعت و در نهایت توقف آن می‌شود. حالا که به ترمز موتور آشنا شدید زمان تشریح بیشتر آن فرا می‌رسد. باید گفت ترمز موتور مشابه عمل خلاص کردن دنده یا فشردن پدال کلاچ نیست. اگر در حین حرکت خودرو پدال کلاچ را فشار داده و یا دنده را در حالت خلاص قرار دهید، موتور دیگر کمکی به مدیریت سرعت خودرو نخواهد کرد. بدون ارتباط موتور، خبری از ترمز موتور نخواهد بود و بنابراین برای توقف یا کاهش سرعت باید از پدال ترمز استفاده کنید.

از طرف دیگر شما عزیزان با مفهوم معکوس کشیده گیربکس آشنا هستید و شاید ترمز موتور و معکوس کشیدن را مترادف یکدیگر بدانید اما این‌طور نیست. در معکوس کشیدن که روش فعال ترمز موتور محسوب می‌شود گیربکس دنده سنگین‌تر را انتخاب کرده و دور موتور افزایش می‌یابد تا به این ترتیب مقاومت بیشتری ایجاد شود. اما باید گفت با ترمز موتور شما فقط پای خود را از روی پدال گاز برمی‌دارید درحالی‌که خودرو همچنان در دنده قرار دارد. البته زمانی که به‌صورت دستی دنده سنگین‌تر را انتخاب کنید موتور را مجبور می‌کنید سخت‌تر کار کند که این امر سریع‌تر سرعت خودرو را کاهش خواهد داد.

در برخی کشورها و مناطق از عبارت ترمز جیک Jake Braking نیز استفاده می‌شود که بیشتر مختص خودروهای سنگین است. با اینکه ترمز موتور به نوعی فرایندی طبیعی است که با برداشتن پا از روی پدال گاز رخ می‌دهد اما ترمز جیک با تغییر زمان باز و بسته شدن سوپاپ‌های دود موتور کار می‌کند. زمانی که ترمز جیک را فعال کنید سوپاپ‌های دود در بالای کورس تراکم باز شده و هوای کمپرس شده از سیلندرها آزاد می‌شود. این آزاد شدن ناگهانی هوا باعث ایجاد نیروی ترمز قدرتمندی می‌شود که سرعت خودرو را کاهش می‌دهد. رانندگان کامیون‌ها از این تکنیک برای کنترل سرعت خود استفاده می‌کنند چراکه در غیر این صورت ترمزهای استاندارد کامیون شاید جوابگو نباشند. البته باید دانست ترمز جیک صدای بسیار زیادی ایجاد می‌کند و شاید باعث ترس برخی رانندگان عادی شود.

بسیاری از رانندگان از تکنیک یاد شده برای حفظ ترمز عادی خودرو استفاده می‌کنند. با این روش ترمز استاندارد خودرو کمتر بکار می‌رود و استهلاک کمتری هم دارد. ترمز موتور همچنین می‌تواند به کاهش احتمال داغ کردن ترمز کمک کند. علاوه بر این، در فرایند یاد شده تزریق سوخت به درون سیلندرها متوقف می‌شود و بنابراین موتور سوختی مصرف نمی‌کند. البته با اینکه ترمز موتور می‌تواند به کاهش استهلاک ترمزها و مصرف سوخت کمک کند اما نقاط ضعفی هم دارد. اگر از این تکنیک به‌صورت ناگهانی، مخصوصاً در حالت معکوس کشیدن استفاده کنید استهلاک کلاچ و گیربکس بیشتر خواهد شد.

زمانی که از ترمز موتور استفاده می‌کنید اساساً گرمایی را که سیستم ترمز به‌طورمعمول جذب می‌کند به موتور خودرو هدایت می‌کنید؛ بنابراین درباره استفاده یا عدم استفاده از آن مجددا فکر کنید و ببینید آیا ارزشش را دارد که استرس اضافی به موتور خودرو وارد کنید یا خیر. نکته مهم دیگر ایمنی خود و اطرافیان به ویژه در ترافیک است. زمانی که از ترمز استاندارد خودرو برای کاهش سرعت یا توقف استفاده می‌کنید چراغ‌های خطر روشن می‌شوند و رانندگان پشت‌سری از این اتفاق آگاه می‌شوند اما اگر فقط از ترمز موتور استفاده کنید چراغ‌ها روشن نخواهند شد و شاید رانندگان پشت‌سری با شما تصادف کنند.

سؤال بعدی این است که آیا ترمز موتور قانونی خواهد بود؟ این امر در اکثر خودروهای سواری مشکل قانونی خاصی ندارد اما در بحث ترمز جیک که در خودروهای سنگین بکار می‌رود، محدودیت‌هایی وضع شده که علت اصلی آن صدای تولیدی زیاد است. این صدا که شبیه صدای شلیک مسلسل است در مناطق شهری می‌تواند اذیت کننده باشد. به همین خاطر بسیاری از شهرها استفاده از ترمز جیک در شهرها و مناطق مسکونی را ممنوع کرده‌اند. بسته به قوانین وضع شده شاید جریمه‌هایی نیز وضع شده باشد. برای مثال در مونتانا قانونی تصویب شده که تمامی خودروهای تجاری مجهز به ترمز موتور باید دارای مافلر باشند تا صدای تولیدی کاهش یابد. اگر این قانون نقض شود احتمال جریمه ۵۰۰ دلاری راننده وجود خواهد داشت.