قدرت پیستون

همان طور که می دانیم، کار یک پیستون در موتور خودرو، بسیار شبیه به وظیفه پاها در دوچرخه سواری است. اما شما فقط دوپا دارید. تصور کنید چه قدر جالب می‌شد اگر هنگام دوچرخه سواری هشت پا داشتید. خب، باید بدانید که خودروها به هر تعداد که نیاز باشد می‌توانند پیستون و سیلندر داشته باشند و روشن است که تعداد سیلندرها و نحوهٔ قرار گیری آن‌ها کنار هم تاثیر زیادی بر روی قدرت خودرو خواهد داشت.

حجم موتور
به مقدار هوایی که داخل همهٔ سیلندرهای یک موتور جا می‌گیرد، حجم موتور می‌گویند. حجم موتور تاثیر زیادی روی قدت موتور دارد و با واحد لیتر یا CC بیان می‌شود. پس وقتی می‌شنوید که موتور یک خودروی ۲ لیتری است، یعنی ۲ لیتر هوا در آن می‌گنجد.

نوع موتور

موتورهای درون سوز متداول به انواع دیزلی یا بنزینی و دو زمانه یا چهار زمانه و پیستونی یا دورانی تقسیم می شوند.

آرایش موتور
سیلندرها در موتور طوری چیده شده‌اند که یکی پس از دیگری یا به صورت دوتایی مرحلهٔ احتراق را بگذرانند. این ترتیب به موتور کمک می‌کند تا نرم‌تر و با صدای کمتری کار کنند. هم چنین آرایش سیلندرها برای کمتر شدن لرزش بسیار مهم است، مثلاً از یک موتور خطی نمی‌توان انتظار زیادی برای کاهش لرزش داشت. اما وقتی که سیلندرها روبه روی هم یا v شکل اند، لرزش یکدیگر را خنثی می‌کنند.

تک سیلندر
موتورهای تک سیلندر قدرت کافی برای راه بردن یک خودرو را ندارند. اما در وسیله‌هایی مثل موتور سیکلت های کوچک و ماشین‌های چمن زنی زیاد دیده می‌شوند. این نوع موتورها چون فقط یک پیستون دارند -و پیستون دیگری نیست که لرزش آن را خنثی کند- معمولا سر و صدای زیادی ایجاد می‌کنند. مثل ماشین چمن زنی

دو سیلندر v شکل
موتور سیکلت ها بیش‌تر بین ۱ تا ۴ سیلندر دارند. اما موتور سیکلت هارلی داویدسون موتور ۲ سیلندر به شکل v دارد. پیستون های این موتور بسیار بزرگ اند و با سرعت زیادی بالا و پایین نمی‌روند. در نتیجه یک موتور هارلی داویدسون صدایی شبیه به tomp-tomp دارد که شخصیت خاصی به این موتور سیکلت داده است. این موتور لرزش زیادی هم دارد که البته جزو همان شخصیتش است.

موتورهای مسطح یا تخت

۴ سیلندر تخت
همهٔ دنیا فولکس قورباغه ای را می‌شناسند. این خودروی معروف از موتور ۴ سیلندر تخت استفاده می‌کند. یعنی دو سیلندر در یک طرف میل لنگ و دو سیلندر در طرف دیگر قرار دارند. به دلیل اینکه پیستون‌های این خودرو شبیه دستان یک ورزشکار بوکس حرکت می‌کند، به آن موتور بوکسوری هم می‌گویند. یکی از ویژگی‌های این نوع موتور این است که می‌توان آن را نزدیک کف خودرو قرار داد و به این وسیله، مرکز ثقل خودرو را به زمین نزدیک کرد. نزدیک شدن مرکز ثقل خودرو به زمین یعنی بهتر شدن فرمان پذیری خودرو. موتور های تخت صدای خاصی هم دارند که آنها را کاملا متمایز از بقیه می‌کند. به خصوص اگر تعداد سیلندرها بیشتر شود. مثلا پورشه ۹۱۱ موتور ۶ سیلندر تخت دارد و فراری حتی از موتور ۱۲ سیلندر تخت هم استفاده کرده است.

موتورهای با آرایش خطی

۴ سیلندر خطی
بیشتر خودروهای سواری کوچک موتورهای ۴ سیلندر خطی دارند. در موتورهای خطی، پیستونها در بالای میل لنگ قرار می گیرند. این موتوها معمولا کمتر از ۲ لیتر حجم دارند و ارزان، کوچک و مناسب خودرو های سبک اند و صد البته صدای آن‌ها هیچ جذابیتی ندارد.

۵ سیلندر خطی
موتور های ۶ سیلندر خطی با این که از قدرت خوبی بر خوردارند، اما یک مقدار درازند و جا دادن آن‌ها در زیر کاپوت یک مقدار مشکل است. بنابراین بعضی از سازندگان به جای آن‌ها از موتور ۵ سیلندر خطی استفاده می‌کنند. ۵ سیلندر خطی به مانند ۶ سیلندر نرم و بی صدا نیست اما از ۴ سیلندرها خیلی بهتر و خوش صداتر است. نمونه این نوع موتورها در ولوو v70 یافت می شوند.

موتورهای خورجینی

در موتورهای v6 بجای قرار دادن ۶ سیلندر به صورت مستقیم، می‌توان آنها را به صورت دو ردیف شبیه حرف v ساخت. به این نوع موتورها v6 گفته می‌شود. این نوع موتورها به نرمی ۶ سیلندر های خطی نیستند، اما به نوبهٔ خود شخصیت و صدای دلنشینی دارد.

موتورهای خورجینی v8
هواداران خودرو عاشق موتورهای ۸ سیلندر V شکل اند. این موتورها اغلب بیش از ۳ تا ۵ لیتر حجم دارند، بسیار قدرتمند و صدای غرش آن‌ها هر شنونده ای را به هیجان می‌آورد. به خصوص اگر صداگیر موتور زیاد موثر نباشد. یک موتور v8 شبیه یک حیوان وحشی است که غرش می‌کند و می‌لرزاند. وقتی پای خود را روی پدال گاز بگذارید و دور موتور بالا رود چنان صدایی از او بلند می‌شود که مو را برتن انسان سیخ می‌کند.

موتورهای V10 و موتورهای V12 نیز بیشتر برای خودروهای سوپر اسپرت بکار می روند. تعداد سیلندرهای بیشتر در این موتورها به معنی قدرت و گشتاور بالاتر و البته مصرف سوخت بیشتر می باشد.

موتورهای W شکل

در این نوع از موتور، چهار پیستون یا مضربی از چهار با زاویه روی یک محور قرار می گیرند. بنابراین می توان این موتورها را ترکیب دو موتور V شکل نیز دانست. کانفیگ دیگری از موتورهای W شکل بصورت ۳ سیلندر یا مضربی از سه روی محور میل لنگ است که در موتورهای ۱۲ سیلندر استفاده می شود.  مزیت این چینش، کوتاه شدن طول موتور مخصوصا در موتورهای با تعداد سیلندر بالا می باشد. موتورهای W شکل در تعداد محدودی از خودروها استفاده شده است. مثلا فولکس پاسات هشت سیلندر و بوگاتی ویرون ۱۶ سیلندر.

موتور چرخشی وانکل
موتور چرخشی یا دورانی اختراع بسیار جالبی است. پیستون‌ها به شکل سه گوش چیده شده‌اند و به صورت چرخشی حرکت می‌کنند. فقط شرکت مزدا از این نوع موتور استفاده می‌کند. موتور چرخشی بسیار نرم، جمع و جور و پر قدرت و صدای آن بدون صداگیر بسیار بلند است.

برخی می‌گویند صدای منحصر به فرد این موتورها شبیه صدای پاره شدن قالی است. البته این خودرو تشنهٔ سوخت و مصرفش زیاد است. فعلا این موتورها در مزدا rx8 استفاده می شوند که البته آن هم چند ماهیست که دیگر تولید نمی شود.

باسپاس از: سید علیرضا سیادتی

*برگرفته از کتاب « دنیای شگفت‌انگیز خودرو » ؛ بازنویسی آقایان: محمدعلی احمدی و علی واضحی.