خودروسازان ایرانی، اسیر تناقضات خودساخته

عامه مصرف‌کنندگان خودرو در کشورمان طالب خودروهای مدرن، با کیفیت، کم‌مصرف و با بهایی درخور هستند. قاطبه مردم ایران را اقشار متوسط و زیر متوسطی دربر می‌گیرد که پرداخت ارقام ده میلیونی برایش حکم کیمیا را دارد چه برسد به ارقام درشت صد میلیونی. این خیل عظیم از مردمان نه از پول‌های باد آورده نصیبی دارند و نه از گنج‌های رو زمینی و زیرزمینی بهره‌ای و نه از زمره رانت‌خواران قهاری هستند که خرید پورشه برایشان حکم موتور گازی را داشته باشد! تمامی آن‌ها تنها یک خواسته به‌حق و مشروع دارند و آن چیزی نیست جز «احترام به‌حقوق مشتری».

در این میان، با خودروسازانی مواجه‌ایم که نه تنها به این توقعات حداقلی پاسخگو نیستند بلکه جهت اغفال بیش‌ازپیش اذهان، شیوه کهنه و نخ‌نمایی را هم در پیش گرفته‌اند و آن هم چیزی نیست جز قیاس نادرست با دیگر خودروسازان گیتی. مدیران ایرانی و کارشناسان همسو، درباره صبر و تحمل مردمان ژاپن و کره و وطن‌دوستی‌شان حماسه‌سرایی می‌کنند ولی هیچ‌گاه این را نمی‌گویند که سازندگان کره‌ای و ژاپنی هم در ازای این فداکاری‌ها چقدر حقوق هم‌وطنان خود را پاس داشته و تا چه اندازه هم استانداردهای رفاهی جامعه‌شان را بالا برده‌اند، در واقع تویوتا و هیوندای شرکت‌های خصوصی واقعی، با عملکردی شفاف هستند که حمایت و پشتیبانی دولت و ملت خود را ارج نهاده و تمام هم‌وغم خود را مصروف بهبود کیفیت، ارائه مدل‌های جدیدتر و فتح بازارهای جهانی نموده‌اند، نه آنکه همسو با دلالان بازار و با کم‌وزیاد نمودن عرضه و توسل به انواع و اقسام شیوه‌های ظاهراً زیرکانه ولی باطناً خانمان‌برانداز، مشتریان را در تنگنا قرار داده و یا احیاناً به او اجحاف نمایند و بدتر از همه، خودروهای از رده خارج و آلاینده را هم را به مدت سی سال، چهل سال و یا حتی بیشتر در گردونه تولید نگاه دارند. تویوتا و هیوندای مایه مباهات مردمان کره و ژاپن هستند نه سرافکندگی آنان.

شیوه دیگری از تردستی و شعبده‌بازی! که به‌تازگی توسط متصدیان خودروساز و کارشناسان همسو باب شده تا بلکه برمبنای آن عوارض و مالیات‌های سنگین خودرو در ایران توجیه گردد، مقایسه‌این ارقام با کشورهایی است که از تعرفه گمرکی بالایی برخوردارند، از مهم‌ترین این ممالک هم در حال حاضر، هندوستان، تایلند و پاکستان و… هستند. اما در این قضیه هم همانند اولی، تیتر نخست ماجرا را که به نفعشان است تعریف می‌کنند و اصل و کنه آن را به تمامی نادیده می‌گیرند، چون چندان به نفعشان نیست! آن‌ها این را نمی‌گویند که علیرغم تعرفه‌های بالا، خودروسازان این کشورها به بازار جهانی متصل بوده و نوعی رقابت فارغ از انحصار در میانشان برقرار است و با مشهورترین سازندگان ژاپنی و آمریکایی و اروپایی هم همکاری استراتژیک دارند و از سوی دیگر، از مهم‌ترین پایگاه‌های صادراتی این دست از کمپانی‌ها محسوب می‌شوند. جالب‌تر آنکه برخی از مدیران و کارشناسان وابسته بر روی تعرفه ۴۵ درصدی شدیداً مانور می‌دهند و در نهایت زیرکی و شاید هم رندی! تعرفه واقعی و مؤثر ۱۱۰ درصدی را زیر سؤال برده و آن را ساخته و پرداخته ذهنیت خریداران ایرانی می‌دانند! بگذریم.

برای آنکه این مبحث بهتر باز شود، در وهله نخست نگاهی به بازار تایلند می‌اندازیم. بازاری که تعرفه‌های بالایی در آن جاریست و اخیراً هم مورد توجه برخی از متصدیان خودروساز و وابستگان مربوطه قرار گرفته تا بر مبنای آن چهره ناموجه خودروسازی در ایران امروز کمی بزک! داده شود.

امروزه تایلند یکی از مهم‌ترین پایگاه‌های تولیدی خودروسازان ژاپنی و آمریکایی اعم تویوتا، میتسوبیشی، هوندا و جنرال موتورز و فورد و…به شمار می‌آید. در این سرزمین قطعه‌سازان بسیاری وجود دارند که در اتصال با بازارهای جهانی سازندگان داخلی را ساپورت می‌کنند. دولت تایلند به سبب اشتغال و ارزآوری این صنعت، از آن حمایت قوی به عمل می‌آورد و از همین رو تعرفه‌های سنگینی را برای ورود خودروهای وارداتی وضع نموده که میزان آن در حدود ۸۰ درصد است اما در ازای این حمایت‌ها، خودروسازان داخلی هم خودروهای مدرن، کم‌مصرف و باکیفیتی را با بهایی نسبتاً مناسب در اختیار خریداران قرار می‌دهند. علاوه بر این، خودروسازان تایلندی، از بزرگ‌ترین صادرکنندگان برندهای ژاپنی هم به شمار می‌روند و سالانه صدها هزار دستگاه از این دست تولیدات را به اقصی نقاط دنیا ارسال می‌کنند و برخی از این محصولات، از جمله میتسوبیشی میراژ، تویوتا یاریس و تویوتا هایلوکس و سوزوکی سلریو و….. به بازارهای جهانی و از جمله کشورمان نیز راه یافته است. با این حساب، به لحاظ کیفی هم نمی‌توان تولیداتشان را هم‌تراز همتایان ایرانی‌شان دانست و از این نظر کاملاً برتر هستند. گرچه در این بازار بهای خودروهایی همچون هوندا آکورد بالاتر از میانگین جهانی آن است ولی از آن‌طرف مدل‌های کوچک و متوسط بسیاری نیز وجود دارند که از بهای نسبتاً عادلانه‌ای برخوردارند. برای آنکه مقایسه‌ای بهتری را در این زمینه انجام داده باشیم قیمت چند خودروی کوچک و متوسط را در بازار تایلند گلچین و در جدول ذیل درج نمودیم.

توضیح: ازآنجایی‌که برخی از خودروهای داخل جدول با چند پیشرانه مختلف عرضه می‌شود، تا آنجایی که امکان داشت همه را در یکجا درج نمودیم.

نام خودرو	حجم پیشرانه‌ها (لیتر)	توان (اسب‌بخار)	قیمت (هزاربت تایلند)
هوندا بریو	۱.۵	۹۰	۴۳۶ الی ۵۳۳
هوندا جاز	۱.۵	۱۲۰	۵۵۵ الی ۷۵۴
هوندا سیتی	۱.۵	۱۲۰	۵۵۰ الی ۷۵۱
هوندا سیویک	۱.۸ و ۲	۱۴۱ و ۱۵۵	۷۸۰ الی ۱/۱۴۵
هوندا آکورد	۲ و ۲.۴	۱۵۵ و ۱۷۴	۱/۳۱۹ الی ۱/۷۹۹
هوندا CR-V	۲.۰ و ۲.۴	۱۵۵ و ۱۷۰	۱/۲۰۰ الی ۱/۵۸۰
تویوتا ویوس (یاریس سدان)	۱.۵	۱۰۹	۵۵۹ الی ۷۳۴
تویوتا آلتیس (کرولا)	۱.۸	۱۴۱	۷۶۹ الی ۱/۰۶۹
میتسوبیشی میراژ	۱.۲	۷۸	۳۸۰ الی ۵۴۶
میتسوبیشی لنسر	۱.۸ و ۲	۱۳۹ و ۱۵۴	۷۹۴ الی ۱/۰۵۱
شورولت سونیک	۱.۴	۱۰۰	۵۴۸ الی ۶۷۹
شورولت کروز	۱.۶ و ۱.۸ و ۲	۱۰۹ و ۱۴۱ و ۱۵۰	۷۵۹ الی ۱/۲۴۸
مزدا ۳	۲	۱۶۵	۸۳۳ الی ۹۷۴
کیا پیکانتو	۱.۲	۸۷	۴۲۵ الی ۵۵۱
سوزوکی سلریو	۱	۶۸	۳۵۹ الی ۴۸۸
سوزوکی سیاز	۱.۲	۹۱	۴۸۴ الی ۶۲۵
سوزوکی سوئیفت	۱.۲	۹۱	۴۲۹ الی ۵۵۹
فورد فیستا	۱.۵ و ۱ اکوبوست	۱۰۹ و ۱۲۵	۵۵۴ الی ۷۵۴
ایسوزو D-MAX (تک کابین)	۲.۵ و ۲.۵ توربو	۱۱۶ و ۱۳۶	۴۷۵ الی ۵۴۵

توضیح: واحد پول تایلند بت (BAHT) نام دارد و نرخ فروش هر بت هم در بازار آزاد کشورمان در حدود ۹۹ تومان و در بانک مرکزی معادل ۸۳ تومان است. (هر دلار آمریکا معادل ۳۶.۱ بت است)

با آنکه قیمت خودرو در تایلند بالاتر از میانگین جهانی آن است ولی با نگاهی به جدول مذکور این نکته را درمی‌یابیم که هم بهای خودرو در ایران از تایلند بالاتر است و هم حق انتخاب بسیار محدودتر. از طرف دیگر، بخش غالب تولیدات این کشور را خودروهای مدرن و به‌روز در بر می‌گیرد و مهم‌تر از همه، در بازه بین ۳۵ الی ۸۰ میلیون تومانی نیز گزینه‌های زیادی در اختیار مشتری قرار دارد و از این لحاظ، انواع و اقسام خودروهای کم‌مصرف و مدرن در دسترس اوست. اگر تنها قیمت بازار آزاد ارز را ملاک سنجش خود قرار دهیم نه دولتی آن را، باز هم خریدار تایلندی می‌تواند با بودجه‌ای معادل ۳۸ میلیون تومان یک دستگاه میتسوبیشی میراژ و با ۴۳ میلیون تومان سوزوکی سوئیفت را خریداری کند و با مبلغ کمتر از ۵۵ میلیون تومان یک شورولت سونیک را مالک گردد. جالب اینجاست که بهای وانت‌های مدرن و باکیفیت هم بسیار ارزان‌تر از ایران است و با مبلغی کمتر از ۵۰ میلیون تومان می‌توان یک دستگاه ایسوزو D-MAX و با کمتر از ۷۰ میلیون تومان هم یک وانت تویوتا هایلوکس را خریداری نمود. البته با توجه شرایط خرید سهل و آسان و ارائه انواع و اقسام وام‌های بانکی با بهره‌های بسیار پایین، لزومی هم ندارد که تمامی این مبلغ به یک‌باره پرداخته شود و خرید خودرو با اقساط طولانی مدت کاملاً میسر است.

در این گیرودار، پرسش مهم آن است که آیا مشتری ایرانی هم می‌تواند با مبالغ گفته شده، خودروهایی همسان با تایلندی‌ها را برای خود گزینش نماید؟ جواب یک نه محکم است، زیرا که بازار انحصاری حق انتخاب مطلوب و کیفی را از او سلب نموده و این امتیاز را تنها در اختیار طبقات مرفه‌تر جامعه قرار داده است پس با این حساب قیاس بازار ایران با تایلند هم محلی از اعراب ندارد و کاملاً بی‌وجه است. این بازار علیرغم تعرفه‌های بالا حدی از رقابت را در خود پذیرفته و مانند همتای ایرانی‌اش انحصاری صرف و توأم با حمایت‌های عجیب‌وغریب و افراطی از طرف دولت نیست وگرنه هم‌اکنون به‌جای ایرانی‌ها، این تایلندی بودند که از بی‌تدبیری خودروسازانشان ضجه می زدند!