فیلیکس هنریش ونکل ؛ مخترع موتورهای دورانی

به قلم فرناز خطیبی: موتورهای وانکل یا دورانی موتورهایی بودند که نشان داد به غیر از موتورهای پیستونی موتورهای دیگر بنزین‌سوز نیز می‌توانند در خودروها استفاده شوند.

صرف‌نظر از مشکلات فراوان در طراحی و علی‌الخصوص در روغن‌کاری آن‌، این موتورها تاکنون بر روی خودروهایی چون مزدا (RX-7 و RX-8)، سیتروئن (GS) و برخی از مدل‌های بنز نصب شده است. اما مخترع موتورهای دورانی کسی نیست جز اقای وانکل . . . .

فلیکس ونکل در ۱۳ آگوست ۱۹۰۲ در شیلراشتراس، در نواحی جنگلی سوابیا بدنیا آمد. او تنها فرزند هیدولف ونکل (Heidlauff-Wankel) ؛ رئیس جنگل‌بانی منطقه بود. پدر او در سال ۱۹۱۴ و در طی جنگ جهانی اول کشته شد.

ونکل از دبیرستان اونترپریما در سن ۱۹ سالگی فارغ التحصیل شد اما شرایط بد و فقر خانواده‌اش در دوران بعد از جنگ، مانع از ادامه تحصیلش گشت.

در سال ۱۹۲۱ در مشاغلی مانند خرده‌فروشی، رنگرزی و فروش کتاب‌های دسته دوم مشغول بکار شد اما بعد از بحران اقتصادی آلمان در سال ۱۹۲۴ بیشتر وقتش را صرف تعمیر وسایل مختلف می‌کرد و از این‌رو توانست اولین فروشگاه تعمیری خودش را در هیدل‌برگ (Heidelberg) افتتاح کند.

در همین سال ایده موتور چرخشی ذهن فیلیکس را به خود مشغول کرد. اولین تلاش او برای ساخت این موتور به سال ۱۹۲۶ برمی‌گردد که او سعی در معرفی و شناساندن آن به جامعه مخترعان آلمان کرد.

در سال ۱۹۲۷ او طرح‌هایی از موتوری بدون پیستون یا همان موتورهای دورانی را ارائه داد و توانست پس از تلاش‌های بسیار برای گرفتن حق اختراع، در سال ۱۹۲۹ حق مالکیت دستگاه صنعتی‌اش را به مدت ۶ دهه از آن خود کند. در سال ۱۹۳۳ برای ثبت این اختراع اقدام کرد و در نهایت در سال ۱۹۳۶ توانست امتیاز این موتور را نیز بدست آورد.

فیلیکس همانند بسیاری از شهروندان طبقه متوسط آلمان، سال‌های میانی دو جنگ‌جهانی که زندگی‌شان به خاطر تورم‌های پیاپی اقتصاد آلمان نابود شده بود، جذب اندیشه‌های سیاسی و فلسفی متفکران جامع‌شناس آلمانی شد. وی همچون بسیاری از جوانان آلمانی، عضوی از شاخه جوانان حزب هیتلر (Hitler Youth) شده بود و کمی بعد نیز به حزب NSDAP پیوست.

البته او در سال ۱۹۳۲ از عضویت در این حزب انصراف داد. یک سال بعد که حزب نازی به قدرت رسید، این انصراف برای او دردسرهای زیادی را به همراه داشت. ونکل متهم به فساد مالی و رشوه‌گیری از سوی رئیس حزب استانی شد و بلافاصله به مدت شش ماه زندانی گشت؛ تا زمانیکه یکی از صنعت‌گران آلمانی (به نام Wilhelm Keppler) واسطه آزادی وی شد.

فیلیکس در سال ۱۹۳۶ به ناحیه لیندائوبودنسا تبعید گردید. از همان سال فیلیکس، دوباره کار خود را بر روی موتورهای دورانی آغاز کرد. در طی این زمان مدل‌های متنوعی از نمونه‌های DKM و همچنین پمپ های دورانی و کمپرسور را ساخت.

در سال ۱۹۵۴ پس از حمله ارتش متفقین (نیروهای فرانسوی) به شهر، گارگاه و آزمایشگاه محل تحقیقاتش کاملا تخریب شد و به مدت یکسال نیز به جرم همکاری با نازی‌ها به زندان افتاد. طی اشغال خاک آلمان توسط نیروهای متفقین، فیلیکس توانست مخفیانه کتابی را در موضوع ساختار موتورهای دورانی بنویسد.

در سال ۱۹۵۱ ونکل مرکز تحقیقاتش را دوباره به راه انداخت. اولین نمونه واقعی موتورهای دورانی را نیز در فوریه سال ۱۹۵۷ معرفی کرد. در ماه می، نمونه صنعتی آن که قادر به ۲ساعت کار و تولید ۲۱ اسب‌بخار قدرت بود به تولید رسید. اما نمونه اصلی آن برای فروش، در جولای سال ۱۹۵۸ آماده شد.

تا قبل از دوره زمانی فیلیکس ونکل، بسیاری از مخترعان طرحی برای موتورهای دورانی ارائه کرده بودند اما هیچکدام از آن‌ها در دراز مدت، سماجت‌های فیلیکس جوان را نداشتند. البته همین تلاش و پیگیری نیز به نقطه قوت او تبدیل شد.

درسال ۱۹۵۷ فیلیکس شرکت ونکل GMBH را با مشارکت آقای هتزنلاب تاسیس نمود. در سال ۶۹ به فیلیکس، دکترای افتخاری و مدال طلا از طرف جامعه مهندسان آلمان (Verein Deutscher Ingenieure) اعطا شد.

 

در اگوست ۱۹۷۱ شرکت ونکل به ازای ۲۶ میلیون دلار فروخته شد. پس از این فروش وی مرکز تحقیقاتی جدید خود را تاسیس کرد و در سال ۱۹۸۶ نیز در ازای ۱۰۰ میلیون فرانک به Daimler-Benz ، مرکز تحقیقاتیش را فروخت.

جالب است، فیلیکس ونکل به رغم آنکه همه عمرش را صرف کار بر روی اتوموبیل‌ها کرد، هیچ‌گاه گواهینامه رانندگی نگرفت و رانندگی هم نکرد. وی سرانجام پس از تحمل یک دوره طولانی بیماری، در سال ۱۹۸۸ درگذشت.

* تمامی حقوق مادی و معنوی نوشته فوق، فقط و فقط معطوف به نویسنده و صاحب اثر آن « خانم فرناز خطیبی » است.