پرداخت نقدی، خرید اقساطی یا لیزینگ؟ آیا راهی به‌صرفه برای مالکیت خودرو وجود دارد؟

نگاهی به بهترین روش برای خرید خودرو و جایگاه گمشده لیزینگ در بازار خودروی کشور.

حتما عبارت خرید اقساطی را بارها و بارها روی تابلوهای تبلیغاتی دیده‌اید. با بدتر شدن و ضعف شرایط اقتصادی کشور، روزبه‌روز از توان مالی مردم برای خرید کاسته می‌شود؛ همین امر تعداد بسیاری از مردم را به سوی خریدهای اقساطی سوق می‌دهد. پرداخت اقساط و خریدهای قسط‌بندی‌شده شامل معامله یک گوشی همراه یا یک خانه هم می‌شود اما نام آن برای خرید خودرو کمتر به گوش ما خورده است؛ حداقل کمتر از خرید قسطی یخچال!

پرداخت نقدی: آسودگی فروشنده و خریدار

از خرید اقساطی خودرو سهوا با اصطلاح لیزینگ خودرو نیز یاد می‌شود اما تفاوت‌هایی دارند که در ادامه به آن خواهیم پرداخت. خودرو هم مانند هر کالای دیگر قابلیت معامله به صورت اقساطی را دارد اما مسلما این گزینه چندان موردپسند فروشندگان داخلی چون ایران‌خودرو و سایپا نبوده است. البته که این امر تنها منحصر به کشور ما نیست؛ رسانه‌های «okcarz» و «nerdwallet» همه‌پسندترین سبک معامله و خرید و فروش خودرو در جهان را معامله حضوری و با پول نقد می‌دانند. رسانه «CNBC» به نقل از «گرگ مک‌براید»، تحلیل‌گر ارشد مالی مجموعه «Bankrate.com»، می‌نویسد:

پرداخت نقدی بهترین راه محسوب می‌شود چراکه خریدار را کمتر به پرداخت هزینه برای چیزی می‌کند که ارزشش -با گذر زمان- کاهش می‌یابد. با این همه، شما هیچ‌وقت تمام سرمایه پس‌اندازتان را صرف خرید خودرو نمی‌کنید.

پرداخت نقدی درکنار آسودگی خاطری که ایجاد می‌کند، خریدار را از پرداخت مبلغ اضافه جهت قسط‌بندی رها می‌سازد. با این وجود همه مردم توان پرداخت مبالغ هنگفت مثلا یک میلیارد تومانی را برای خرید یک شاسی‌بلند (یا بهتر است بگوییم کراس‌اوور) چینی ندارند. برخی از مردم حتی برای خرید خودروهای عادی مانند پژو ۲۰۷ هم در سختی فراوان قرار می‌گیرند که صد البته تعدادشان هم کم نیست.

عدم رغبت خرده‌فروشان به فروش اقساطی

سیستم خرید و فروش اقساطی برای چنین شرایطی طراحی شده است؛ جایی که خریدار توان پرداخت همه مبلغ را به‌صورت یکجا ندارد. پس این روش ابداع شده تا معامله به هر شکل که شده جوش بزند. در این میان چند روش برای خرید اقساطی وجود دارد: می‌توان از بانک، وامی را برای خرید خودرو دریافت کرد و هزینه خودرو را به‌صورت یکجا پرداخت کرد یا اینکه خودرو را به‌صورت اقساطی و به‌وسیله چک (یا هر گزینه جایگزینی) از خود فروشنده تهیه کرد.

دریافت وام بانکی گزینه‌ای به‌مراتب محتمل‌تر و دردسترس‌تر است چراکه بنگاه‌داران خودرو و معامله‌گران این بازار از نوسانات ناپایدار نرخ‌ها واهمه دارند. در لحظه نگارش این مطلب دلار ۵۰ هزار تومانی نسبت‌به اواخر فروردین ۱۴۰۲، نسبت‌به نرخ نقل‌شده از «روزنامه اقتصاد جهان» در آن زمان، حدود ۱.۲ درصد افزایش یافته است. حال این برداشت کلی در یک بازار متلاطم و کاملا لحظه‌ای محسوب می‌شود که جای سرمایه‌گذاری و پرداخت‌های بلندمدت را برای خرده‌فروشان خودرو کم می‌کند.

خرید اقساطی خودرو با وام: رنج مزمن خریداران کم‌سرمایه

بگذارید کمی دقیق‌تر به خرید خودرو از طریق وام نگاه کنیم. در ماه خرداد وام‌ خودرو تا سقف ۳۰۰ میلیون تومان توسط یک بانک پیشنهاد شد؛ البته این هزینه مربوط به یک بانک به‌خصوص بود و شامل همه وام‌ها نمی‌شد. نرخ متداول سود بانکی این وام‌ها برابر ۱۸ درصد بود و غالبا متقاضی را وادار به خواباندن چندماهه سرمایه‌اش می‌کردند.

می‌خواهیم برای نمونه یک دستگاه پژو ۲۰۶ تیپ ۲ مدل ۱۴۰۰ را درنظر بگیریم. در ماه خرداد قیمت این خودرو برابر ۴۷۵ میلیون تومان بود. برای دریافت وام ۳۰۰ میلیونی به شش ماه خواباندن سپرده در بانک نیاز دارید و سپس با نرخ سود ۲۲ درصد و بازپرداخت ۴۸ ماهه، مجبور به پرداخت ۹,۴۵۱,۸۲۳ تومان برای هر قسط می‌شوید. مشخصا چنین بازپرداختی شامل حال یک کارگر، معلم، بازاری و… سطح متوسط نمی‌شود. در شرایط کنونی بازار، احتمالا رغبت خرید نقدی برای کسی که توان پرداخت قسط ۱۰ میلیون تومانی خودرو را داشته باشد، بالاتر از احتمال خرید اقساطی است.

لیزینگ خودرو: گزینه‌ای مسکوت

به زبان ساده، برای «لیز» یک خودرو یا اصطلاحاً «اجاره» آن باید قراردادی را با مجموعه طرف‌قرارداد عقد کنید و سپس خودرو در ازای مبلغی مشخص و تحت شرایطی معین در اختیار شما قرار خواهد گرفت. با پایان قرارداد، باید خودرو را به مالک اصلی بازگردانید. پرداخت هزینه اجاره به‌صورت ماهانه انجام می‌شود. توجه کنید که «مالک اصلی» یک شخص نیست و یک مجموعه به شمار می‌رود که خودرو را در اختیار شما قرار می‌دهد. حال چرا یک شخص این کار را نمی‌کند بحثی مفصل و جداگانه می‌طلبد.

تفاوت لیزینگ خودرو با خرید اقساطی

در خرید اقساطی، شما مالک اصلی خودرو خریداری‌شده خواهید بود و سند آن به نام شما تنظیم خواهد شد اما لیزینگ داستان دیگری دارد. شباهت اصلی این دو روش تهیه خودرو به‌خاطر پرداخت ماهانه آن‌ها است.

مهم‌ترین تفاوت این دو روش در مالکیت خودرو نهفته است؛ در لیزینگ و برخلاف خرید اقساطی شما مالک برحق وسیله‌نقلیه نخواهید بود و خودرو به‌عنوان یک امانت قراردادی در اختیار شما خواهد بود. دوم اینکه برای اجاره خودرو به معنای لیزینگ به ضامن نیازی ندارید. بنابراین خودروی مدنظر «احتمالا» تا پایان قرارداد تحت مالکیت قانونی شرکت خدمات‌دهنده یا همان خودروساز خواهد بود. سوم آنکه میزان سود اقساط هم در روش لیزینگ به‌شکلی دیگر محاسبه می‌شود.

انواع روش های لیزینگ خودرو

متداول‌ترین روش لیزینگ خودرو در کشور اجاره به شرط تملیک نام دارد که تحت قرارداد آن، مالکیت قانونی خودرو پس از پایان اقساط لیزینگ و شروط مقید به مستاجر انتقال می‌یابد. از آنجا که درصورت عدم پرداخت اقساط، شرکت ارائه‌دهنده خدمت به‌راحتی خودروی اجاره‌ای را توقیف می‌کند، این روش برای خودروسازان راحت‌تر و به‌صرفه‌تر محسوب می‌شود. خودروساز در این حالت حدود ۵۰ درصد مبلغ خودرو را به‌صورت پیش‌پرداخت از شما دریافت می‌کند و سود ۱۵ تا ۲۵ درصدی را در قرارداد لحاظ می‌کنند که خود منطق اولیه روش لیزینگ را برای بخشی از جامعه زیر سوال می‌برد!

روش دیگری هم برای تهیه است که خریدار باید نیمی از مبلغ خودرو را پیش‌پرداخت کند و باقی هزینه را به‌صورت ماهانه و تحت سود تعیین‌شده توسط ارائه‌دهنده خدمات بپردازد. تفاوت این روش آن است که پس از واریز مبلغ پیش‌پرداخت مالک قانونی خودرو خواهید بود. این روش به ضامن نیاز دارد که شباهت آن را به خرید اقساطی عادی زیاد می‌کند.

لیزینگ در شرکت‌های خارجی

مجموعه «پراتکتور هوندا» یک ارائه‌دهنده خدمات لیزینگ مدت‌دار خودروهای هوندا در آمریکا به شمار می‌رود. از شرایط متفاوت لیزینگ این مجموعه با لیزینگ داخلی می‌توان به اجاره زمانی ۲ تا ۵ سال اشاره کرد که تحت قرارداد آن، مستاجر باید خودرو را به شرکت مالک بازگرداند؛ همان‌گونه که از یک قرارداد اجاره انتظار دارید.

نحوه اجاره خودرو در خارج از کشور بسته به ارائه‌دهنده خدمات ممکن است تغییر کند. مجموعه یادشده طرحی مبنی‌بر اجاره مایلی (کیلومتری) هم دارد که در آن، مستاجر می‌تواند خودروی خود را تا کارکرد معینی استفاده کرده و سپس به شرکت بازگرداند. پس از بازگرداندن خودرو، شرکت کارکرد را چک می‌کند تا از عدم تخطی قرارداد توسط مستاجر اطمینان حاصل کند.

خریدار بازنده معامله؟

آیا معامله بازنده دارد؟ جواب دادن به این سوال در گرو پاسخ سوال دیگری است: آیا طرفین معامله واقعا قصد خرید و فروش دارند یا به‌دنبال پیروزی و سود شخصی نامتعارف می‌گردند؟ پاسخ سوال نخست در فرهنگ معامله پایین که غالبا در کشور ما حاکم شده، مشخص است. بله؛ در این معاملات برنده و بازنده داریم. وقتی شرکت‌های ارائه‌دهنده حتی نمی‌توانند در شعارهایشان هم بگویند مشتری اولویت اولشان محسوب می‌شود، انتظار دیگری هم نمی‌تواند داشت.

«سایمون ساینک» نویسنده کتاب پرفروش «بازی بی‌نهایت»، تجارت را یک بازی بی‌پایان می‌شمارد که نه برنده دارد و نه بازنده. او با تحلیل داده‌های علوم انسانی می‌گوید که کسانی که در بازی‌های بی‌نهایت برای «برنده شدن» تلاش می‌کنند، جایی در آینده ندارند و دیر یا زود شکست خواهند خورد. پس می‌بینیم که فشار به خریداران که مردم باشند و فرهنگ نادرست معاملات امروزی، چیزی جز شکست دادن طرفین معامله را به‌همراه نمی‌آورد.