جایرو ایکس؛ خودروی دو چرخ 1960 با فناوری تعادل خودکار

جایرو ایکس (Gyro-x) شبیه موتور سیکلتی با کابین آهنی است اما به لطف استفاده هوشمندانه از ژیروسکوپ، تعادل بسیار خوبی دارد.

شاید برخی گمان کنند تقسیم وزن دقیق و اصولی Gyro-x باعث تعادل آن شده؛ اما نوعی فناوری خاص از واژگونی جلوگیری می‌کند. هرچند که گایرو ایکس، هرگز خودرویی پرفروش نبود؛ اما در زمان رونمایی، ابتکارات خلاقانه‌ای داشت که هنوز، جالب به نظر می‌رسند.

هدف از ساخت خودروی دو چرخ چه بود؟

سازندگان Gyro-x در دهه ۱۹۶۰ معتقد بودند با این روش می‌توان خودروها را کوچک‌تر ساخت و از شلوغ شدن خیابان‌های شهر جلوگیری کرد. همچنین وزن پایین این و اصطکاک کمتر لاستیک‌های آن با زمین امکان استفاده از موتورهای کوچک و کم‌مصرف را فراهم می‌کرد و در نتیجه باعث تولید آلودگی کمتر می‌شد.

چرا هدف سازندگان Gyro-x برای تولید انبوه محقق نشد؟

شاید بتوان مهم‌ترین دلیل عدم موفقیت Gyro-x را قیمت بسیار بالای آن دانست. قیمت این خودرو در سال ۱۹۶۷ تقریباً ۷۵۰ هزار دلار بود که با احتساب نرخ تورم، امروزه چیزی حدود ۵.۶ میلیون دلار آب می‌خورد! علت اصلی گران بودن Gyro-x دستگاهی به نام ژیروسکوپ است که باعث تعادل آن می‌شود.

البته در دهه ۷۰ تا ۹۰ میلادی خودروهایی بر اساس Gyro-x ساخته شدند؛ اما در این خودروها چرخ سوم جای ژیروسکوپ را گرفت تا در اصل نوعی سه‌چرخه باشند. حتی مالک Gyro-x که در تصویر قابل‌مشاهده است چند سال پس از خرید خودرو چرخ سوم را جایگزین ژیروسکوپ آن کرده بود تا در نهایت در سال ۲۰۱۱ این خودرو توسط موزه لین خریداری و طی ۶ سال بازسازی شد.

مشخصات فنی Gyro-x

Gyro-x از موتور مینی کوپر S استفاده می‌کرد. این پی شرانه ۱.۳ لیتری قادر بود ۸۰ اسب بخار قدرت را به گیربکس چهار سرعته دستی منتقل کند. وزن ۸۳۹ کیلوگرمی Gyro-x به آن اجازه می‌داد تا ۲۰۰ کیلومتر بر ساعت سرعت بگیرد! البته رانندگانی که پشت فرمان این خودرو نشسته بودند اظهار کردند که تعادل و ایمنی Gyro-x پس از رسیدن به سرعت ۱۱۰ کیلومتر بر ساعت و بیشتر بسیار ترسناک و نگران‌کننده بود.

این خودروی دوچرخ قادر است از پیچ‌های نهایتاً ۴۰ درجه بدون هیچ مشکلی عبور کند. پایه‌های کنار بدنه Gyro-x نیز برای زمانی طراحی شده که خودرو خاموش باشد و ژیروسکوپ آن کار نکند.

راز تعادل Gyro-x چه بود؟

همان‌طور که پیش‌تر اشاره شد، دستگاهی به نام ژیروسکوپ وظیفه متعادل نگه‌داشتن Gyro-x را به عهده داشت. فرفره یک ژیروسکوپ ابتدایی و ساده است؛ هرچه سرعت چرخش فرفره بیشتر شود تعادل آن نیز بالاتر می‌رود. عملکرد ژیروسکوپ Gyro-x نیز دقیقاً همان‌طور است. این ژیروسکوپ می‌تواند دیسک داخلی خود را با سرعت ۶۰۰۰ دور بر دقیقه بچرخاند تا سبب تعادل خودرو شود.

شاید برای برخی سؤال شود زمانی که خودرو درپیچ‌ها به طرفین متمایل می‌شود چگونه تعادل خودرو را حفظ می‌کند؟ پاسخ این سؤال بسیار ساده است. ژیروسکوپ Gyro-x بر روی یک بازوی مکانیکی نصب شده بود و برای مثال زمانی که خودرو به سمت راست متمایل می‌شد، بازوی مکانیکی به همان مقدار ژیروسکوپ را به سمت چپ متمایل می‌کرد تا تعادل خودرو حفظ شود.