ابرهای سیاه و سفید انتخابات بر فراز صنعت خودرو

حسین شاوردی: نگاهی به شرایط کلی حاکم بر صنعت خودرو در طول چهار سال اخیر نشان می‌دهد علیرغم همه انتظارات معقول، دولت یازدهم لااقل در بخش بازسازی و تجدید رونق در صنعت خودروی ایران موفق عمل کرده و تقریبا همه ظرفیت‌های پیشین این صنعت کاربردی را به لطف برجام و تعامل سازنده با جهان از نو فعال کرده است. این را هم می‌توان از میزان تولید سال ۹۵ ایران دریافت که با آماری ۱.۲۵۰ میلیون دستگاهی نسبت به سال ۹۱ که در مجموع ۷۳۳ هزار دستگاه خودرو تولید شد، حدود ۱۶۳ درصد رشد را نشان می‌دهد، فهمید و هم از توسعه همکاری خودروسازان وطنی و علاقه برندهای خارجی برای حضور در بازار ایران به خوبی درک کرد. در عین حال انتظارات گسترده برای توسعه و تغییر استراتژی صنعت خودرو هنوز هم محقق نشده و از میان انبوهی قرارداد و عقد تفاهم با خودروسازان برجسته جهانی، هنوز هم هیچ خودروی جدیدی که حاصل همکاری‌های نوین برندهای بین‌المللی با ایران باشد راهی بازار نشده است.

در واقع اشکال اساسی به سرانجام نرسیدن این قراردادها، نه در راهبرد کلان اقتصاد ایران که به دلیل مخاطرات گسترده موجود در اقتصاد ملی است و با وجود وصل شدن دوباره اقتصاد ایران به بازارهای جهانی، برندهای رنو، فولکس‌واگن، هیوندای، پژو، ام‌جی-سایک، مرسدس بنز و سیتروئن حتی با وجود توسعه و گسترش همکاری‌ها با طرف‌های ایرانی، همچنان با نگرانی به آینده سیاست داخلی و خارجی در ایران می‌نگرند.

دولت فعلی که از بدو کار، یکی از مهم‌ترین برنامه‌های خود را وارد کردن سالانه ۴۰ تا ۵۰ میلیارد دلار سرمایه خارجی به ایران گذاشته با وجود همه توانمندی‌ها و رایزنی گسترده فقط قادر به عقد تفاهم ۱۱ میلیارد دلاری و وارد کردن ۳ تا ۵ میلیارد دلار بوده است. فعلا نیز بسیاری از علاقه‌مندان به تولید خودرو در ایران به دلیل مخاطرات و عدم‌اطمینان ناشی از انتخابات ۲۹ اردیبهشت با دیده تردید به آینده سرمایه گذاری خود در ایران نگاه می‌کنند و به واقع فعلا آسمان صنعت خودرو با ابرهای تیره مخاطره پوشیده شده که این موضوع نویدبخش آینده چندان جالبی لااقل برای سرمایه‌گذاران خارجی نیست.
جالب است که این آمار در بخش صنعت خودرو چیزی در حدود یک میلیارد دلار بوده که کمتر از ۲۰ درصد تفاهم‌نامه‌های منعقدشده میان ایران و طرف‌های خارجی است. از دیگر سو عمده نگاه منتقدان به جای جذب سرمایه‌گذاری خارجی نگاه به درون است که نه قادر است و نه می‌تواند دردی از دردهای صنایع داخلی از جمله صنعت خودرو را حل کند. نادرست بودن این نگاه را وقتی می‌توان بهتر فهمید که سری به آمار تولید خودروهای پرتیراژ داخلی زد، خودروهایی که هریک بین ۱۰ تا ۲۰ سال از زمان آغاز به کارشان در ایران می‌گذرد و سازنده داخلی هرگز نتوانسته آنها را با مدل‌های مدرن، ایمن و بهتر جایگزین کند. نگاهی به لیست خودروهای سایپا و ایران‌خودرو گویای این امر است که جز با روش دولت فعلی که به تولید مدل‌های مدرن و مشترک با برندهای خارجی، در کنار مونتاژ خودروهای روز با هدف صادرات توجه دارد، نمی‌توان به نوسازی صنعت خودرو و افزایش توان مهندسی و تولید کیفی خودروسازان وطنی اقدام کرد.

البته نباید یک نکته را از نظر دور داشت و آن اهتمام اندک دولت فعلی به ایجاد رقابت در صنعت خودرو علیرغم همه بحث‌های گفتمانی در این زمینه است. اینکه انتظار داشته باشیم بدون ایجاد یک چارچوب اقتصادی که مبتنی بر اصول رقابت آزاد باشد صنعت خودرو هم‌چون ترکیه، کره جنوبی یا هندوستان پیشرفت کند یک توهم کامل است و تجربه جهانی نشان داده سرمایه‌گذاری صرف برندهای خارجی در یک کشور بدون تغییر قوانین رقابت و انحصار، هرگز به ایجاد یک صنعت خودروسازی پیشرو و قدرتمند ختم نشده است. با این رویه و توجه به چشم‌انداز اقتصاد سیاسی کشور که مملو از ریسک‌های اقتصادی و سیاسی است، هر بحران دیپلماتیک، هر چالش داخلی و یا هر مسئله امنیتی می‌تواند به راحتی دیوار کج صنعت خودروی ایران را از نو تخریب کند. پس بهتر است تا وقت هست و باب توسعه صنعتی کشور باز، بگذاریم اندیشه کودکانه حمایت از صنعت خودرو جای خود را به یک چارچوب رقابتی و چندبعدی با حضور نیروهای توانمند بدهد تا هم جامعه از تبعات تولید خودروهای جدید و ایمن سود برد و هم استعدادهای داخلی در این صنعت استراتژیک به بهترین شکل ممکن شکوفا شوند.

حتماً ما را از دیدگاههای ارزشمند خود بهره‌مند سازید.